URE wyjaśnia, że już w opublikowanej w styczniu 2008 roku Mapie drogowej uwolnienia cen dla wszystkich odbiorców energii elektrycznej Prezes URE wskazywał na uwarunkowania liberalizacji rynku energii elektrycznej. Przesłanki te w większości nie zostały do tej pory spełnione.
Jednocześnie Urząd podkreśla, że realizacja wymienionych w dokumencie założeń zależna jest również od działań innych organów administracji oraz instytucji odpowiedzialnych za funkcjonowanie sektora elektroenergetycznego oraz ochronę konkurencji i konsumentów, a także od samych przedsiębiorstw energetycznych.
Prezes URE w tej sytuacji rekomenduje przygotowanie programu rządowego uwolnienia cen energii dla odbiorców w gospodarstwach domowych, określającego pakiet działań i harmonogram jego realizacji.
W ocenie Prezesa URE sprzedaż energii elektrycznej bez obowiązku przedstawiania taryf do zatwierdzenia będzie możliwa dopiero, gdy spełnione zostaną trzy główne warunki.
Pierwszym z nich jest zmiana zasad działania rynku energii elektrycznej prowadząca do wzrostu płynności obrotu energią na rynku hurtowym i obiektywizacji wyceny energii elektrycznej. Zasadnicza zmiana tego stanu rzeczy może nastąpić, gdy wzrośnie wolumen obrotu poprzez towarowe giełdy energii. W opinii Prezesa URE projekt nowelizacji ustawy Prawo energetyczne w obecnym kształcie nie gwarantuje właściwego poziomu płynności obrotu energią, ponieważ przewidywana w nowelizacji procedura przetargów publicznych w praktyce może pozwolić oferentom zachować kontrolę nad handlem energią.
Kolejnym warunkiem koniecznym do spełnienia jest zapewnienie ochrony odbiorców przed nadmiernym ryzykiem, w tym szczególnie ryzykiem nieuzasadnionego wzrostu cen. Poprawa w tym zakresie może nastąpić po wdrożeniu przepisów projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo energetyczne skierowanego do prac parlamentarnych oraz wprowadzeniu w życie rozwiązań wsparcia dla odbiorcy słabego ekonomicznie, chroniących przed tzw. ubóstwem energetycznym.
Trzecim warunkiem uwolnienia rynku jest wzmocnienie możliwości oddziaływania Prezesa URE na kształt relacji rynkowych oraz zachowania poszczególnych przedsiębiorstw energetycznych, w szczególności tych o znaczącej pozycji rynkowej.
Urząd wyjaśnia, że w obecnym stanie prawnym, po uwolnieniu cen energii, Prezes URE nie dysponowałby skutecznymi narzędziami, umożliwiającymi uzyskanie rzeczywistego wpływu na funkcjonowanie rynku energii elektrycznej i przeciwdziałanie zagrożeniom prawidłowego funkcjonowania mechanizmów konkurencji oraz bezpieczeństwa dostarczania energii elektrycznej.
W ocenie URE krajowe regulacje prawne skupiają się na regulacji rynku w sytuacji pełnej kontroli cen. Według Prezesa URE brakuje natomiast przepisów, które umożliwiają skuteczne podejmowanie działań, mających na celu zapobieganie sytuacjom, w których przedsiębiorstwa energetyczne prowadzą działania zagrażające prawidłowości działania mechanizmów konkurencji na rynku.
