Rząd musi się spieszyć. Ustawa emerytalna z 17 grudnia 1998 r. zakłada, że na obecnych zasadach wcześniejsza emerytura będzie wypłacana tylko osobom, które warunki wymagane do jej przyznania spełnią do końca 2007 r.
Dla tych, którzy tych warunków nie spełnią w tym roku, rząd szykuje emerytury pomostowe (popularnie zwane pomostówkami). Wciąż nie ma jednak żadnej ustawy, która by te pomostówki wprowadzała.
Rząd musi więc się spieszyć. Na wprowadzenie ustawy pozostało ok. 5 miesięcy; a zanim nowe przepisy wejdą w życie musi je zatwierdzić rada ministrów, przegłosować Sejm, Senat i podpisać prezydent. A wciąż nie wiadomo, czy koalicja przetrwa i czy nie będzie nowych wyborów. Nowy Sejm może nie zdążyć z przyjęciem zmian. I wtedy wiele - jeśli chodzi o pomostówki i wcześniejsze emerytury - może się zdarzyć. "Gazeta" przedstawia trzy możliwe warianty zmian: ¨ z emeryturami pomostowymi, ¨ z wcześniejszymi emeryturami przedłużonymi o rok oraz ¨ radykalne rozwiązanie z wygaśnięciem wszelkich przywilejów. Sprawdź, który wariant jest dla ciebie najkorzystniejszy i trzymaj kciuki, żeby właśnie on się zrealizował.
WARIANT I
Sejm zatwierdza ustawę, pomostówki wchodzą w życie w 2008 roku, koniec z wcześniejszymi emeryturami
Właśnie takie propozycje chce zrealizować rząd - jeśli nic nie stanie mu na przeszkodzie.
Odpowiedzialny za reformę emerytalną wicepremier Przemysław Gosiewski zapewnia, że do końca roku uchwali ustawę, która system emerytalny przewróci do góry nogami. Ale zmiany czekają tylko urodzonych w latach 1949-1968.
I tak, wcześniejsza emerytura będzie się należeć osobom, które do 31 grudnia 2007 r., spełnią obowiązujące warunki (opisujemy je w wariancie II). A co, jeśli ktoś ich nie spełni? Wtedy będzie dostawał mniej korzystną pomostówkę. Zgodnie bowiem z nowymi przepisami od 2008 r. wcześniejsze emerytury zastąpi emerytura pomostowa. Ale uwaga! Rząd znacznie skrócił listę zawodów uprzywilejowanych. Pomostówki dostaną tylko osoby pracujące w szczególnych warunkach lub wykonujące prace o szczególnym charakterze. Emerytalne przywileje zachowa 38 grup pracowników. Ponad 60 - przywileje straci, np. bileterki w kasie PKP, pracownicy NIK, dziennikarze, aktorzy. Razem - 400 tys. osób.
Zawiłości wyjaśnimy na przykładzie pytań naszych czytelników.
Pan Józef z Torunia - Pracuje jako maszynista. Czy będzie miał szansę na pomostówkę?
Miesiąc temu rząd dopisał do listy zawodów uprzywilejowanych 28 stanowisk pracy na kolei - m.in. dyżurny ruchu, maszynista, konduktor. W sumie ok. 300 tys. osób. Tak więc pan Józef pomostówkę dostanie.
Na wcześniejszą emeryturę można odejść najczęściej 5 lat wcześniej od wieku emerytalnego, czyli w przypadku kobiety po ukończeniu 55 lat. A ile trzeba skończyć lat, żeby przejść na pomostówkę?
Emerytury pomostowe będą wypłacane zazwyczaj przez pięć lat. A więc kobiety będą mogły iść na pomostówkę w wieku 55 lat, a mężczyźni - 60. W niektórych zawodach - np. nauczyciel w ośrodku specjalnym, wychowawca więzienny, dyżurny ruchu na PKP - będzie można dostawać pomostówkę już 10 lat wcześniej, a więc kobieta w wieku 50 lat, mężczyzna - 55 lat.
Pan Stanisław z Katowic - Od 35 lat jest hutnikiem. Nie chce pracować do 65 lat. Chętnie skorzystałby z pomostówki, ale obawia się, czy z niej wyżyje. Jak wysokie będą pomostówki?
Niższe niż wcześniejsze emerytury wypłacane dzisiaj. O ile? To ma zależeć od tego, kiedy zakończymy pracę. Jeśli w ciągu najbliższych 2-4 lat, stracimy niewiele - ok. 200 zł (ponieważ państwo dopłaci nam składki w postaci tzw. kapitału początkowego). Jeśli za 15-20 lat - świadczenie może być nawet o połowę mniejsze w porównaniu z emeryturami wypłacanymi obecnie (nie będą miały bowiem żadnego kapitału początkowego). Najniższa pomostówka ma stanowić 90 proc. minimalnej emerytury - dziś to ok. 540 zł.
Jeśli ktoś dzisiaj przechodzi na wcześniejszą emeryturę, pobiera ją w pierwotnie ustalonej wysokości do końca życia. Pomostówki będą wypłacane tylko między odejściem z pracy a osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego (60/65 lat - kobiety/mężczyźni). Pomostówkę zastąpi wtedy zwykła emerytura. Ile będzie wynosić? Jeszcze nie wiadomo.
Pani Irena, nauczycielka z Warszawy - Chciałaby przejść na emeryturę pomostową w przyszłym roku. Ale lubi uczyć, dlatego pytała dyrektora o możliwość pracy na pół etatu. Niepokoi się, czy w ogóle będzie miała prawo dorobić w szkole?
Niestety nie. Ten, kto dostaje pomostówkę, nie będzie mógł dorabiać w swoim zawodzie. Ale nawet dorabiając poza zawodem, też trzeba uważać. Utrzymane zostaną limity w dorabianiu (co roku określa je rząd). Teraz bez żadnych konsekwencji można dorobić do emerytury do 1863,80 zł brutto; jeśli dorobisz powyżej 3461,30 zł - świadczenie jest zawieszane.
Pani Anna, laborantka - Do wieku emerytalnego brakuje jej 6,5 roku. Czy załapie się na pomostówkę?
Tak. W dniu ukończenia 55 lat, pani Anna może złożyć wniosek do ZUS o emeryturę pomostową.
WARIANT II
Nie ma pomostówek, koniec z wcześniejszymi emeryturami
To bardzo prawdopodobne rozwiązanie!
Przepisy pozwalają bowiem korzystać z wcześniejszych emerytur tylko tym osobom, które wymagane warunki spełnią do końca tego roku. Nie ma żadnej ustawy, która nakazywałby przedłużyć obecne przywileje lub wprowadzić nowe.
Rząd nie chce jednak wszystkim przywilejów ciąć. Zgadza się, aby obecne, bardzo korzystne wcześniejsze emerytury wygasły do końca grudnia 2007, ale od stycznia 2008 chce wprowadzić emerytury pomostowe. Pytanie, czy zdąży pomostówki przeforsować przez parlament.
Zostało mu 5 miesięcy. Projekt pomostówek od półtora miesiąca konsultują związkowcy i pracodawcy. Wciąż nie wiadomo, czy obecny parlament dotrwa do końca kadencji. Nie ma też systemu komputerowego do wypłat pomostówek. Jeśli więc z ustawy pomostowej nic nie wyjdzie, nad przyszłymi emerytami zawisną czarne chmury. Prawie wszyscy będą musieli pracować do 60/65 lat (kobiety/mężczyźni). Właśnie taki czarny scenariusz straszy związkowców odpowiedzialny za reformę emerytalną wicepremier Przemysław Gosiewski. Tłumaczy, że jeśli związkowcy nie zgodzą się na proponowaną przez rząd ustawę pomostową (opisaliśmy ją w wariancie I), to wszystkie przywileje emerytalne wygasną.
Wyjątek będą stanowić osoby, które do końca tego roku spełnią określone warunki. Tylko one zachowają prawo do wcześniejszych emerytur.
Jakie to warunki?
Po pierwsze: trzeba się urodzić między 1 stycznia 1949 r. a 31 grudnia 1968 r.
Po drugie: nasz zawód musi być wpisany na wciąż obowiązującą listę zawodów uprawniających do przejścia na wcześniejszą emeryturę (patrz: rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. - DzU nr 8, poz. 43 ze zm. oraz na stronie www.gazeta.pl/pieniadze - do wyszukiwarki wpisz "szczególne zawody"). W rozporządzeniu są dwa wykazy zawodów: A i B. W wykazie A są wymienione zawody, których przedstawiciele mogą przejść na emeryturę po ukończeniu 55/60 lat (kobiety/mężczyźni). Warunek: staż 20/25 lat, z tego min. 15 lat w warunkach szczególnych wykonywanych stale i w pełnym wymiarze. Wykaz B: staż pracy 20/25 lat (kobiety/mężczyźni). Wiek i okres pracy w szczególnych warunkach jest różny w zależności od zawodu.
Po trzecie: trzeba wykonywać wymienioną w wykazie pracę - stale i na pełnym etacie.
Po czwarte: kryteria stażu i wieku uprawniające do wcześniejszej emerytury (wymienione w wykazie A i B) trzeba spełnić do końca 2007 roku!
Pani Bożena, telefonistka z 25-letnim stażem - W tym roku kończy 55 lat, będzie miała w sumie 30 lat stażu - spełnia wszelkie warunki do obecnej wcześniejszej emerytury. Ale chce jeszcze pracować dalej, a na emeryturę wcześniejszą przejść później. Czy może?
Obecne przepisy pozwalają przechodzić na wcześniejszą emeryturę kobiecie urodzonej po 31 grudnia 1948 r., która najpóźniej do 31 grudnia 2007 r. osiągnie wiek 55 lat oraz udowodni wymagany staż pracy. Przy ustalaniu prawa do tej emerytury nie jest wymagane rozwiązanie stosunku pracy. W takim jednak przypadku prawo do tego świadczenia zostanie przyznane i jednocześnie - jak czytamy w ustawie emerytalnej "zawieszona zostanie jego wypłata". Czyli - mówiąc najprościej - może pani dalej pracować i w wybranym przez siebie momencie złożyć do ZUS wniosek o wcześniejszą emeryturę. Wtedy - trzymając się urzędowego nazewnictwa - pani wcześniejsza emerytura zostanie odwieszona
Pani Barbara - Do 1999 r. przepracowała ponad 20 lat, z czego przeszło 15 lat w tzw. warunkach szczególnych. W tym roku kończy 52 lata. Czy ma prawo do wcześniejszej emerytury?
Tak, bo: do 1 stycznia 1999 r. przepracowała 20 lat, w tym 15 lat w szczególnych warunkach. Na wcześniejszą emeryturę będzie mogła przejść po ukończeniu 55 lat. Jest tylko jeden warunek: pani Barbara nie mogła przystąpić do OFE.
Czy trzeba składać wypowiedzenie z pracy, żeby przejść na wcześniejszą emeryturę?
Tak. Tylko rozwiązując stosunek pracy, można wystąpić o wcześniejszą emeryturę.
W tym roku skończę 55 lat i będę miała 30 lat stażu. Kiedy najpóźniej mogę złożyć wniosek o wcześniejszą emeryturę?
Kobiety, które do końca roku spełnią warunki wiekowe i stażowe (55 lat i 30 lat stażu), nie muszą jeszcze składać wniosku o wcześniejszą emeryturę (wyliczaną na obecnych zasadach). ZUS wyjaśnia, że mogą z tym poczekać prawie do 60. urodzin (najpóźniej mogą złożyć wniosek dzień przed ukończeniem 60 lat). Wtedy będą miały emeryturę wyliczaną na obecnych, bardzo korzystnych zasadach. Zgłoszenie wniosku po ukończeniu 60 lat oznacza przyznanie emerytury na nowych, mniej korzystnych warunkach.
WARIANT III
Sejm nie zatwierdza pomostówek, przedłuża wcześniejsze emerytury o rok, a pomostówki przesuwa na 2009 r.
To też bardzo prawdopodobny wariant! Chociaż wicepremier Przemysław Gosiewski zarzeka się, że zrobi wszystko, aby go nie wprowadzić. Nie ma co się dziwić - gdyby wszedł w życie, kosztowałby budżet państwa 68 mld zł w ciągu 25 lat. A rząd chce oszczędzać.
Wariant III zrealizuje się, gdy rząd nie zdąży uchwalić pomostówek. Kiedy i dlaczego tak się może zdarzyć - pisaliśmy wyżej w wariancie II.
Według rządowych założeń ustawę wprowadzającą pomostówki parlament ma zatwierdzić we wrześniu, do końca listopada ma ją podpisać prezydent. Gdyby jednak Sejm nie dotrwał do końca kadencji... Na jesieni mogłyby odbyć się nowe wybory. Nowy Sejm zebrałby się najwcześniej pod koniec roku. I nie będzie miał już czasu na dyskusje o pomostówkach, głosowania, wysłanie ustawy do Senatu. A pod oknami na Wiejskiej związkowcy będą protestować przeciwko odebraniu im przywilejów (jeśli ustawa pomostowa nie zostanie uchwalona, wszyscy stracą prawo do jakichkolwiek wcześniejszych świadczeń: zarówno wcześniejszej emerytury, jak i pomostówek). Posłowie nie będą mieli wyjścia - przerażeni protestami związkowców, chcąc mieć spokój na ulicach, przedłużą obowiązywanie obecnych wcześniejszych emerytur na kolejny rok.
Tak już się zresztą raz zdarzyło. W roku 2005 ówczesny rząd SLD - nie zdążając z ustawą pomostową - przedłużył obecne przywileje do końca 2007 r. (pierwotnie miały wygasnąć do końca 2006 r.).
Jeśli wariant III przejdzie, prawo do wcześniejszych emerytur zyska kolejnych ok. 60 tys. kobiet urodzonych w 1953 r. One bowiem w 2008 r. skończą uprawniające do przejścia na wcześniejszą emeryturę 55 lat.
Mężczyźni na wariancie 3 nie skorzystają - dla nich jest on bez znaczenia. Dlaczego? Otóż oni, aby przejść na wcześniejszą emeryturę musieliby skończyć w 2008 r. 60 lat. Dotyczy to więc tylko mężczyzn urodzonych w roku 1948 r. A przypomnijmy - osoby urodzone przed 1949 mają osobne przepisy, tu rząd nic nie zamierza zmieniać, będą przechodzić na emeryturę na starych warunkach (jakich - czytaj jutro).
Jeśli przedłużą wcześniejsze emerytury, kto na tym skorzysta? Głównie kobiety, które w 2008 r skończą 55 lat i będą miały 30 lat stażu pracy. W ich przypadku nie ma znaczenie wykonywany zawód. Niezależnie, czy pracowały w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze czy nie - będą miały prawo do wcześniejszych emerytur.
Z wcześniejszych emerytur skorzystają też kobiety z krótszym niż 30-letnim stażem, ale one muszą już wykazać, że pracowały w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (pisaliśmy o tym już wcześniej).
Kto będzie miał prawo do pomostówek
Osoby pracujące w warunkach o szczególnym charakterze
1. Nawigatorzy na statkach morskich i promach pasażersko-towarowych oraz piloci morscy.
2. Operatorzy reaktorów jądrowych.
3. Kontrolerzy ruchu lotniczego.
4. Kierowcy pojazdów uprzywilejowanych.
5. Kierowcy autobusów, trolejbusów oraz motorniczowie tramwajów w transporcie publicznym.
6. Kierowcy samochodów przewożących ładunki niebezpieczne (ładunki wybuchowe, łatwopalne, toksyczne).
7. Operatorzy przy obsłudze i nadzorze bloków energetycznych wytwarzających energię elektryczną i cieplną.
8. Dyspozytorzy bezpośrednio sterujący procesami technologicznymi mogącymi stwarzać nadzwyczajne zagrożenie dla środowiska lub bezpieczeństwa publicznego.
9. Bezpośrednio zatrudnieni przy produkcji materiałów wybuchowych, środków strzałkowych, wyrobów pirotechnicznych oraz ich konfekcjonowaniu.
10. Członkowie zespołów reanimacyjnych pogotowia ratunkowego
11. Członkowie zawodowych ekip ratownictwa (chemicznego, górskiego oraz górnictwa otworowego).
12. Pracownicy zakładowych straży pożarnych biorący udział w akcjach ratowniczych.
13. Monterzy napowietrznych przesyłowych linii energetycznych zatrudnieni bezpośrednio przy usuwaniu awarii.
14. Personelu medyczny oddziałów intensywnej opieki medycznej, anestezjologii i ostrych zatruć w bezpośrednim kontakcie z pacjentami.
15. Personel medyczny w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych
16. Pracownicy domów pomocy społecznej i placówek opieki zdrowotnej związanych z bezpośrednią opieką nad nieuleczalnie i przewlekle chorymi, umysłowo upośledzonymi, dorosłymi i dziećmi.
17. Nauczyciele i wychowawcy, o których mowa w art. ust. 1m pkt 2 i ust. 1a ustawy Karta nauczyciela.
Osoby pracujące w szczególnych warunkach
1. Bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla oraz rud metali i ich wzbogacaniu (bez prac wykonywanych w górnictwie).
2. Prace udostępniające i eksploatacyjne związane z urabianiem minerałów skalnych (bez prac wykonywanych w górnictwie).
3. Bezpośrednio przy produkcji koksu w bateriach koksowniczych i sortowanie koksu.
4. Przy wypychaniu koksu z baterii koksowniczych.
5. Bezpośrednio przy produkcji materiałów formierskich i izolacyjno-egzotermicznych używanych w odlewnictwie i hutnictwie.
6. Przy ręcznym załadunku i wyładunku pieców komorowych wyrobami ogniotrwałymi.
7. Przy ręcznym załadunku i rozładunku wyrobów ceramicznych na wózki piecowe.
8. Przy formowaniu wyrobów ogniotrwałych przy użyciu ręcznych narzędzi wibracyjnych.
9. Przy ręcznym formowaniu, odlewaniu, czyszczeniu i szkliwieniu wyrobów ceramicznych.
10. Ratownictwo morskie.
11. Na statkach żeglugi morskiej.
12. Na morskich platformach wiertniczych.
13. Na urządzeniach wiertniczych bezpośrednio przy poszukiwaniu złóż ropy naftowej i gazu ziemnego.
14. Przy obróbce odwiertów w górnictwie otworowym: ropy naftowej, gazu ziemnego, siarki.
15. Przy obsłudze urządzeń wiertniczych w górnictwie otworowym siarki.
16. Spawanie łukowe i cięcie termiczne w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze, z utrudnioną wentylacją (podwójne dna statków, zbiorniki, rury itp.).
17. Malowanie, nitowanie i montowanie elementów wyposażenia w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze z utrudnioną wentylacją (jak wyżej).
18. Wewnątrz cystern, kotłów i zbiorników po substancjach niebezpiecznych.
19. Przy ręcznym układaniu asfaltu.
20. Bezpośrednio przy obróbce mokrych skór.
21. Bezpośrednio przy ręcznej ścince drzew przenośną pilarką z piłą łańcuchową.
