Prawa i obowiązki posiadaczy kart płatniczych reguluje ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych. Regulaminy stosowane przez banki nie mogą naruszać jej przepisów.
Zasady bezpiecznego korzystania z karty
Generalnie posiadacza nie obciążają operacje dokonane przy użyciu elektronicznego instrumentu płatniczego (np. karty płatniczej), których zlecenia nie potwierdził. Stanowi o tym art. 5 ustawy. Od tej reguły istnieją jednak dość poważne wyjątki. Mają one związek z niedochowaniem obowiązków spoczywających na każdym posiadaczu oraz użytkowniku karty płatniczej.
Do obowiązków posiadacza karty płatniczej należy:
- przechowywanie karty płatniczej i ochrona kodu identyfikacyjnego (tzw. PIN), z zachowaniem należytej staranności,
- nieprzechowywanie karty płatniczej razem z kodem identyfikacyjnym,
- niezwłoczne zgłoszenie wydawcy utraty lub zniszczenia karty płatniczej,
- nieudostępnianie karty płatniczej i kodu identyfikacyjnego osobom nieuprawnionym,
- okazanie dokumentu stwierdzającego tożsamość przy dokonywaniu zapłaty z użyciem karty płatniczej na każdorazowe żądanie akceptanta (punktu handlowo-usługowego, w którym dokonujemy transakcji kartą płatniczą),
- zgłoszenie wydawcy karty niezgodności w zestawieniu operacji dokonanych przy użyciu karty w terminie określonym w umowie o kartę płatniczą (termin ten nie może być krótszy niż 14 dni od dnia otrzymania zestawienia),
- niezwłoczne zgłoszenie wydawcy karty nieotrzymania zestawienia operacji w ustalonym w umowie terminie.
Co grozi za ujawnienie PIN-u?
Niezachowanie któregoś z tych obowiązków może mieć poważne konsekwencje. Przede wszystkim posiadacza obciążają operacje dokonane przez osoby, którym udostępnił on kartę płatniczą i ujawnił kod identyfikacyjny.
Nie każde jednak wydanie karty i jednoczesne ujawnienie PIN-u może być traktowane jako podstawa obciążenia posiadacza odpowiedzialnością za bezprawną operację. Do naruszenia obowiązku nieudostępniania karty płatniczej i kodu identyfikacyjnego osobom nieuprawnionym może przecież dojść bez winy posiadacza, np. w wyniku groźby innej osoby.
Należy też pamiętać, że o ile udostępnianie innym osobom samej karty jest z reguły niezbędne do tego, by za jej pomocą zapłacić (np. rachunek w restauracji), o tyle nikt nie może wymagać od posiadacza ujawnienia kodu, niewyłączając pracowników wydawcy karty (banku), akceptanta (sklepu lub punktu usługowego przyjmującego płatność bezgotówkową), czy agenta rozliczeniowego. Wszelkie tego rodzaju próby należy traktować jako podstęp ze strony oszustów.
Użycie kodu przez osobę nieuprawnioną
Czasem wydawcy kart płatniczych idą na łatwiznę, wyłączając swoją odpowiedzialność w każdym przypadku użycia kodu identyfikacyjnego przez osobę nieuprawnioną. Tymczasem, na co już zwracał uwagę Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w swoim raporcie w sprawie przestrzegania praw konsumentów w umowach o korzystanie z kart płatniczych, posłużenie się PIN-em przez osobę nieuprawnioną nie musi być konsekwencją uprzedniego zawinionego zachowania posiadacza karty. Znane są przecież przypadki montażu kamer w bankomatach celem bezprawnego uzyskania wiedzy o kodach identyfikacyjnych przypisanych do kart należących do osób wypłacających pieniądze. Nie można więc z góry zakładać, że użycie PIN przez osobę nieuprawnioną w każdym przypadku obciąża posiadacza karty. Niektóre banki w postępowaniach reklamacyjnych niestety przyjmują jednak takie założenie.
Liczy się czas
Często do bezprawnych operacji przy użyciu kart płatniczych dochodzi zaraz po ich utracie na skutek kradzieży, zgubienia czy wydania karty pod wpływem groźby lub podstępu osoby trzeciej. Dlatego też stwierdzając utratę karty pierwsze co należy zrobić, to zgłosić jej utratę wydawcy. Zgłoszenia posiadaczy lub użytkowników kart płatniczych o utracie lub zniszczeniu karty płatniczej, dokonywane przy wykorzystaniu dostępnych środków komunikowania, muszą być przyjmowane przez wydawcę przez całą dobę. Wydawca jest również obowiązany do potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia w sposób określony w umowie o kartę płatniczą.
Niezwłoczne zgłoszenie utraty karty jest istotne również dlatego, że do tego momentu posiadacza obciążają operacje dokonane z użyciem utraconej karty płatniczej do kwoty stanowiącej równowartość w złotych 150 euro. Po zgłoszeniu utraty karty odpowiedzialność za takie operacje spada na wydawcę (bank). Umowa o kartę płatniczą może wprawdzie przewidywać inne zasady, lecz nie mogą być one mniej korzystne dla posiadaczy aniżeli regulacje zawarte w ustawie.
Wspomniane ograniczenie (150 euro) nie dotyczy jednak operacji, do których doszło z winy posiadacza lub użytkownika karty, w szczególności gdy nie dopełnił on spoczywających na nim obowiązków.
Od zasady, że posiadacza nie obciążają operacje dokonane po zgłoszeniu utraty karty jest jednak jeden wyjątek. Otóż posiadacza obciążają operacje dokonane po zgłoszeniu utraty karty, jeżeli doszło do nich z jego winy umyślnej (lub z winy użytkownika), np. w przypadku współudziału w popełnieniu przestępstwa.
Kradzież poczty
Do przechwycenia zarówno karty, jak i kodu może również dojść w trakcie ich doręczania do adresata. Jednakże ryzyko utraty przesyłki spoczywa wyłącznie na wydawcy karty - do chwili jej wydania podmiot ten ponosi odpowiedzialność za szkodę wynikającą z użycia karty przez osobę nieuprawnioną.
Podstawa prawna: art. 5, 14-28 ustawy z dnia 12.09.2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (Dz. U. nr 169, poz. 1385 ze zm.).
