To duża zmiana, bo rząd Beaty Szydło w pierwszym roku swojej działalności podnosił wydatki państwa w bardzo szybkim tempie.
Ministerstwo Finansów co miesiąc publikuje raporty z wykonania budżetu. Widać w nich zarówno dochody, jak i wydatki. W ostatnich miesiącach najwięcej uwagi przykuwa szybki wzrost dochodów, głównie z VAT. W marcu kolejny raz były one wyraźnie większe niż rok wcześniej – aż o 42 procent.
Wydatki rosły i przestały
Ale tym razem warto zauważyć coś jeszcze. Wygląda to tak, jakby rząd nagle, kilka miesięcy temu zmienił filozofię podejścia do budżetu i zaczął zaciskać pasa. Proszę spojrzeć na wykres z wielkością wydatków budżetowych skumulowanych za 12 miesięcy, które akurat minęły.
Wydatki budżetowe za ostatnie 12 miesięcy dane: Ministerstwo Finansów
Czy widać to wystarczająco wyraźnie? Od wiosny 2015 do końca 2016 roku – przez ponad półtora roku wydatki budżetowe w Polsce szybko rosły. Był to proces praktycznie nieustanny, zapoczątkowany jeszcze przez poprzedni rząd w okolicach ostatnich wyborów prezydenckich (nie wiem czy to akurat dlatego, być może to tylko zbieg okoliczności).
Roczne wydatki budżetowe w kwietniu 2015 wynosiły 308,4 miliardy złotych. W grudniu 2016 dotarły do 360 miliardów złotych. Poziom wydatków podniósł się więc w dość krótkim czasie o ponad 50 miliardów złotych. Rząd Beaty Szydło zresztą jawnie zapowiadał, że zamierza zwiększać wydatki budżetowe (dochody budżetowe i generalnie udział państwa w gospodarce również).
Zaskakujące jest to, co się dzieje po grudniu 2016. Oto te wydatki nagle stanęły w miejscu i już dalej nie rosną. Ta stagnacja trwa już trzy miesiące. To wciąż krótki okres, ale zmiana w stosunku do tego, co obserwowaliśmy wcześniej przez półtora roku jest widoczna.
Jeszcze raz to samo, ale bez 500 plus
Ale jeszcze ciekawiej wygląda wykres wydatków, kiedy odliczymy od nich te związane z programem 500 plus. Te wydatki każdego miesiące minimalnie się od siebie różnią, więc dla uproszczenia przyjąłem, że co miesiąc sięgają 2 miliardów złotych. Daje to 24 mld PLN rocznie, czyli jest zbliżone do kwoty ponad 23 mld PLN, o której wspominała niedawno minister rodziny Elżbieta Rafalska, w kontekście wydatków na 500 plus w 2017. Proszę zerknąć jak wyglądają roczne wydatki budżetu, gdy pominiemy 500 plus:
Wydatki budżetowe, bez 500 plus dane: Ministerstwo Finansów, obliczenia własne
Oczywiście widać tu wyraźnie, że 500 plus odpowiada za większą część całego przyrostu wydatków budżetowych w ciągu ostatniego roku. Ale o tym wszyscy wiemy od dawna. Tu znów ciekawe są ostatnie trzy miesiące, w których widać już nawet nie stagnację, ale wręcz wyraźny spadek wydatków. W grudniu 2016 wynosiły one 342,8 mld PLN, a w marcu 2017 to już 338 mld PLN (za ostatnie 12 miesięcy). Mamy więc spadek wydatków państwa na wszystko oprócz 500plus. Jest to spadek o blisko 5 miliardów złotych w 3 miesiące.
Być może to tylko zbieg okoliczności albo zupełny przypadek. Ale nie można wykluczyć, że pomimo dużej pewności siebie prezentowanej w oficjalnych stanowiskach minister finansów postanowił jednak w 2017 bardziej pilnować państwowej kasy. Deficyt sektora publicznego ma w tym roku sięgać 2,9 procent PKB. Dopuszczalny w Unii poziom tego deficytu to 3 procent PKB, a po jego przekroczeniu grożą kary, których nikt w Polsce nie chce. Bardzo możliwe, że właśnie dlatego rząd postanowił nieco podmuchać na zimne i zmienił swoją politykę budżetową. Wydatki na 500 plus są nie do ruszenia, ale na wszystko inne pieniędzy idzie ostatnio mniej.
