Zakaz handlu obejmie w przyszłym roku wszystkie niedziele (z małymi wyjątkami związanymi ze świętami). Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii rekomenduje rządowi, by nie wprowadzał zmian w tym zakresie. Resort przedstawia własne badania nad skutkami wprowadzenia zakazu. Wnioski są odmienne od tego, co słyszeliśmy do tej pory.
Rekordowy rok handlu - czy zakaz w tym pomógł?
Ministerstwo stwierdza, że pomimo ograniczeń rok 2018 był rekordowy dla handlu. Nie wiemy tylko, czy przepisy w tym aspekcie pomogły, czy zaszkodziły. Z szacunków opublikowanych przez "Rzeczpospolitą" wynika, że w zeszłym roku dyskonty odnotowały wzrost sprzedaży na poziomie 7-8 proc., a małe sklepy spożywcze straciły 0,4 proc. Można więc wysunąć taki wniosek: polskie firmy na zakazie nie zyskały, a zagraniczne sieci odnotowały wzrost obrotów.
Resort ma kontrargument - opierając się na badaniach firmy Nielsen twierdzi, że sklepy o powierzchni do 100 metrów kwadratowych i od 100 do 300 metrów kw. na zakazie handlu zyskały. W przypadku tych pierwszych wzrost sprzedaży dóbr szybkozbywalnych (FMCG) wyniósł 13, w przypadku drugich 3 proc.
Zmiana procentowa w sprzedaży dóbr FMCG MPiT
Jednocześnie rośnie sprzedaż tych dóbr w dyskontach, a spada w super i hipermarketach. Nie wiemy tylko, czy te dane prezentują sprzedaż ogółem, czy tylko wybraną kategorię produktów.
"Pamiętając o ograniczeniach wynikających z krótkiego okresu obowiązywania ograniczenia oraz trudności w oddzieleniu efektów oddziaływania różnych czynników, można próbować oszacować zmianę w sytuacji małych sklepów detalicznych w 2018 r. w oparciu o ww. dane." - stwierdza w swoim raporcie MPiT.
Zakaz handlu nie zaszkodził zatrudnieniu?
Z analizy ministerstwa wynika także, że "ograniczenie handlu w niedziele nie wpłynęło znacznie na zatrudnienie w sektorze handlu detalicznego, a dodatkowo przy obserwowanej niskiej stopie bezrobocia można się spodziewać dalszej poprawy sytuacji na rynku pracy". Tymczasem prof. Marian Noga, ekonomista, opierając się na wyliczeniach Jeremiego Mordasewicza z Konfederacji Lewiatan, obliczył, że z powodu niedzielnego zakazu handlu pracę straciło co najmniej około 35 tys. studentów.
Polskie firmy wycofają się z galerii handlowych?
Pracę mogło stracić więcej osób - np. ochroniarze, pracownicy kawiarni i restauracji, punktów usługowych. Zakazu handlu nie wytrzymał chociażby Grycan, który postanowił zamknąć lodziarnie w centrach handlowych. Ilu polskich przedsiębiorców ostatkami sił walczy o utrzymanie się w tego typu lokalach z raportu ministerstwa, nie wiemy. Wiemy natomiast, że kary umowne za zerwanie umowy z galeriami mogą być kosztowne, bo kontrakty zawierane są na lata.
Co z badaniami opinii publicznej?
Z ostatnich badań, przeprowadzonych na zlecenie Związku Przedsiębiorców i Pracodawców, wynika, że zaledwie 32 proc. Polaków popiera ograniczenie handlu we wszystkie niedziele. Kilka tygodni temu Związek Przedsiębiorców i Pracodawców przeprowadził własne analizy, które mówią, że 71 proc. ankietowanych uznało zakaz handlu za naruszenie swobody konsumenckiej. Resort Jadwigi Emilewicz tę kwestię w swoim komunikacie rozesłanym do mediów całkowicie pomija. Nie dowodzi, że Polakom brak możliwości robienia zakupów w niedziele się podoba.
Małe sklepy zyskały czy nie?
Resort twierdza, że upłynęło za mało czasu od wejścia w życie przepisów, aby móc przeprowadzić badania pozwalające jednoznacznie stwierdzić, czy na zakazie handlu zyskały małe sklepy. Ministerstwo podkreśla jednocześnie, że ich liczba w Polsce jest wyjątkowo duża. Z wcześniejszych badań wiemy, że ten segment rynku odnotował straty na poziomie 1 proc. Ministerstwo w swoim raporcie w żaden sposób nie nawiązuje do opinii Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców. W liście skierowanym do premiera Mateusza Morawieckiego stwierdza on, iż informacje o ilości zamykanych sklepów oparte są na "mijających się z prawdą, niegodnych zaufania danych".
Czytaj też: Zakaz handlu napędził klientów dyskontom. 78 proc. badanych robi tam zakupy
Polacy częściej spędzają czas z rodziną - to świetnie, ale...
Według resortu przedsiębiorczości zakaz handlu pomógł turystyce. GUS odnotował wzrost liczby turystów w pierwszym półroczu zeszłego roku o 6,2 proc. W jakim stopniu zakaz handlu pomógł osiągnąć ten wynik? Może wzrost wynika z częstszych wyjazdów na ferie zimowe, na które Polacy mogli sobie pozwolić dzięki programowi "500 plus"?
Według "Solidarności" pracownicy są zadowoleni
Resort przytacza też badania zrealizowane na zlecenie NSZZ "Solidarność", które pokazują, że pracownicy handlu są zadowoleni z zakazu handlu. 90 proc. ankietowanych kobiet i 92 proc. mężczyzn pozytywnie ocenia nowe przepisy. Ponad 80 proc. z nich spędza czas z rodziną. Ministerstwo podkreśla też jeden istotny fakt - większość pracowników handlu to kobiety.
Ten aspekt zakazu handlu można uznać za sukces resortu. Odzyskanie przez pracowników wolnych niedziel było zresztą jednym z głównych powodów wprowadzenia zakazu handlu wyraźnie podkreślonym w uzasadnieniu do projektu.
Prof. Henryk Domański z Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, zwraca uwagę na fakt, że praca w sieci handlowej jest męcząca. Część zatrudnionych osób wykonuje ją dlatego, że nie ma innej możliwości zarobkowania. Nic więc dziwnego, że wolna niedziela jest uznawana za zbawienie.
Zakaz handlu nie rozwiązuje wielu problemów
Nowe przepisy pozwalają pracownikom wytchnąć w niedzielę, ale czy zmieniają ich sytuację w pozostałe dni tygodnia? Warto spytać pracowników handlu, czy są zadowoleni ze zwiększonej liczby klientów w piątki i soboty, z warunków swojej pracy. Warto też zapytać klientów, czy zakaz handlu im się podoba.
