W ostatnich dniach doszło do kilku bardzo znamiennych sytuacji. Między innymi - do Sejmu trafił w środę poselski projekt ustawy o likwidacji 30-krotności składek ZUS już od początku 2020 r. To sprawi, że kilkaset tysięcy osób (i ich pracodawcy) będą płacić wyższe składki na ubezpieczenie społeczne. Do kasy państwa ma wpłynąć z tego tytułu ponad 7 mld zł (ponad 5 mld "netto", czyli po uwzględnieniu m.in. niższych wpływów z podatku PIT po tej reformie).
Niby likwidację trzydziestokrotności zapisano w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa, niby jest o nim także w projekcie budżetu na 2020 r. Ale po krytyce tego pomysłu m.in. ze strony wicepremiera Jarosława Gowina (bez posłów Porozumienia PiS nie ma większości w Sejmie; choć niewykluczone, że pomysł poprze za to część posłów Lewicy), prezydenta Andrzeja Dudy czy "Solidarności" rząd wysyłał sygnały, że z reformy może się wycofać. Dlatego złożony w środę projekt jest zaskoczeniem. Projekt - co warto zauważyć - poselski, a nie rządowy - dzięki czemu Sejm może się nim szybciej zająć.
Czytaj też: Marek Belka o zniesieniu limitu składek na ZUS. "Zaczyna się świadomość, że się naobiecywało"
Pożyczka na "trzynastki", wyższa akcyza...
Ale podobnych zaskoczeń z ostatnich dni jest więcej. W czwartek rząd przyjął projekt ustawy, która podnosi akcyzę m.in. na papierosy i alkohol o 10 proc. W górę pójdzie także akcyza m.in. na e-papierosy i płyny do nich. Znów - niby rząd podwyżkę akcyzy planował, ale tylko o 3 proc., więc 10 proc. to rewolucja.
Do tego dochodzi rozwiązanie zagadki, jak rząd planuje wypłacić emerytom w 2020 r. "trzynastki" bez wpisywania tego wydatku do budżetu. Z pomocą przychodzi kolejny poselski projekt ustawy złożony w środę w Sejmie. Okazuje się, że na ten cel zostanie zaciągnięta pożyczka w wysokości 9 mld zł w Funduszu Rezerwy Demograficznej. Konstrukcja księgowa sprawi, że nie będzie to wydatek budżetowy.
Warto zwrócić uwagę, że - jak sama nazwa wskazuje - FRD jest "skarbonką" na czas łagodzenia skutków pogorszenia sytuacji demograficznej w Polsce. Wydawanie tych środków na 13. czy 14. emerytury nie jest zgodne z ich przeznaczeniem.
Nikt też nie wierzy, że to jest pożyczka, tylko po prostu transferowanie pieniędzy. A mówiąc wprost, to jest po prostu zabór mienia
- nie ma wątpliwości w rozmowie z next.gazeta.pl były premier i prezes NBP Marek Belka.
Mało przykładów poszukiwania dodatkowych wpływów do budżetu w 2020 r.? Proszę bardzo. Kilka dni temu rząd przyjął projekt ustawy likwidującej OFE. Od dawna wiadomo, że liczy na kilkanaście miliardów złotych z tzw. opłaty przekształceniowej za przeniesienie środków z OFE na IKE. Tyle, że o ile kilka miesięcy temu planowano, że w 2020 r. budżet z tego tytułu zasili kwota 8,6 mld zł, a w 2021 r. 8,4 mld zł, o tyle teraz okazało się, że zdecydowaną większość tych środków ma trafić do kasy państwa już w 2020 r. (12,5 mld zł wobec 4,7 mld zł planowanych na 2021 r.).
Do planowanych na najbliższy czas zmian można dodać także pełne oskładkowanie umów zleceń. To sprawi, że osoby pracujące na podstawie tych umów będą dostawać mniej pieniędzy na rękę (choć obietnicę wyższych emerytur w przyszłości). Budżet dzięki dodatkowym składkom ma zyskać w 2020 r. ok. 3 mld zł.
Czytaj też: Miły gest NBP. Do budżetu w przyszłym roku popłyną dodatkowe miliardy złotych
PiS-owi nie spina się budżet
Wszystkie te ruchy mają jeden cel - dopięcie budżetu na 2020 r. poprzez albo dodatkowe wpływy (wyższe składki ZUS, opłata przekształceniowa z likwidacji OFE, wyższa akcyza) albo sprytne ukrycie wydatków (na trzynastki).
Powstaje jednak pytanie - po co PiS to wszystko robi? Dlaczego tak się gimnastykuje, irytując przy tym koalicjantów z Porozumienia likwidacją trzydziestokrotności?
Naprawdę nie kumamy, o co chodzi. (...) Rzecz idzie o jakieś 5 mld zł. Retoryczna figura zbilansowanego budżetu nie jest warta takiej chryi
- mówi w rozmowie z next.gazeta.pl proszący o zachowanie anonimowości polityk Porozumienia.
Rzecz w tym, że nie o brak deficytu tutaj chodzi. Może i ładnie by to brzmiało, ale nikt by nie stawał na głowie, żeby za wszelką cenę go osiągnąć. Co roku Polska ma deficyty i bez problemu brakujące pieniądze pożycza na rynku.
Groźna reguła wydatkowa
Prawdziwym problemem rządu jest tzw. reguła wydatkowa (fiskalna) z ustawy o finansach publicznych. Jest ona mocno restrykcyjna i w największym skrócie chodzi w niej o to, że jeżeli rząd chce mocno zwiększyć wydatki, to musi znaleźć dla części z nich pokrycie we wpływach. Na nic się zda niski deficyt budżetowy. Reguła wydatkowa musi zostać zachowana.
Jak wskazuje w rozmowie z next.gazeta.pl ekonomista Ignacy Morawski, w 2020 r. wydatki musiałyby wzrosnąć o ok. 4,8 proc., aby rząd nie musiał martwić się o dodatkowe dochody. Problem w tym, że rząd chce zwiększyć wydatki o ponad 8 proc. Zatem dla części z nich musi znaleźć pokrycie w nowych wpływach. Jak widać wyraźnie - gorączkowo ich szuka.
Co by się stało, gdyby reguła wydatkowa nie została zachowana, ewentualnie gdyby postanowiono ją poluzować nowelizując ustawę o finansach publicznych? To mogłoby sprowadzić na Polskę negatywne konsekwencje ze strony agencji ratingowych, bo te na regułę wydatkową zwracają uwagę.
Gdyby rząd się wycofał z reguły wydatkowej, to byłoby to nie za dobre dla postrzegania stabilności fiskalnej Polski
- komentuje Morawski.
PiS otwiera sobie fronty?
Grzegorz Osiecki z "Dziennika Gazety Prawnej" sugeruje, że w PiS jest świadomość, że bardzo ważna dla przyszłorocznego budżetu likwidacja trzydziestokrotności może nie wejść w życie - mając na uwadze m.in. opór Porozumienia czy opozycyjny Senat, który może przedłużać prace nad ustawą. Ale wskazuje, że wysyłając do Sejmu projekt ustawy rządząca partia kupuje sobie czas, aby koniecznych wpływów do budżetu poszukać gdzie indziej.
Idąc tym tropem można się zastanawiać, czy pomysły dotyczące np. pożyczki na "trzynastki" albo znacznie wyższej od planowanej podwyżki akcyzy na papierosy i alkohol wejdą w życie - czy jeśli PiS będzie widział, że regułę wydatkową udało się poskromić, z części propozycji się wycofa.
Pamiętajmy, że rząd już częściowo znalazł brakujące dochody, tzn. przeksięgował część dochodów z likwidacji OFE z 2021 r. na 2020. Ale widocznie coś jeszcze brakuje. Więc to nie jest kwestia ani zerowego deficytu, ani planów długookresowych. To jest kwestia dopinania budżetu na przyszły rok, który na razie się nie spina
- komentuje Ignacy Morawski.
