Idea ubezpieczenia chorobowego, czy wypadkowego, polega na tym, że gdy znajdziemy się w zdrowotnych tarapatach, zostaniemy wsparci przez system konkretnymi świadczeniami o różnym stopniu i różnym rozłożeniu w czasie. Kiedy mamy do czynienia z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, możemy liczyć nie tylko na zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, czy rentę, które są wypłacane jednorazowo lub cyklicznie. Warunkiem jest jedynie to, byśmy, w czasach gdy jesteśmy do tego zdolni, regularnie opłacali składki lub jeśli jesteśmy pracownikami- by za nas te składki opłacano.
Przepisy wyraźnie określają, że kategoria stałego uszczerbku na zdrowiu to takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności niezapowiadające poprawy (np. utrata nogi, przerwanie rdzenia kręgowego, które spowodowało paraliż). Natomiast za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, ale mogące ulec poprawie.
Stopień uszczerbku na zdrowiu oraz jego związek z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, ZUS ustala po zakończeniu leczenia i rehabilitacji, wtedy też składa się wniosek o odszkodowanie. Wcześniej ZUS nie rozpatrzy sprawy i nie dokona wypłaty. Wniosek musi być złożony bezpośrednio przez osobę zainteresowaną albo jej pełnomocnika, osobiście lub za pośrednictwem poczty. Dokumentacja może być złożona w dowolnej jednostce ZUS na terenie całego kraju, a ta konkretna sprawa i tak będzie rozpatrywana w oddziale właściwym według miejsca zameldowania osoby ubiegającej się o przyznanie jednorazowego odszkodowania.
Aby prawidłowo przejść przez procedurę ubiegania się o odszkodowanie z ZUS, należy skompletować odpowiednie dokumenty. Należą do nich: