Europa ogrzewa się tak szybko, jak żaden inny kontynent. Dlaczego?

Temperatury w Europie w ostatnich trzech dekadach rosły dwa razy szybciej niż średnio na świecie. Takiego tempa ocieplenia nie odnotowano w przypadku żadnego innego kontynentu. Naukowcy mają pewne podejrzenia, skąd bierze się ta europejska specyfika. O walce o powstrzymanie zmian klimatu i zmaganiach związanych ze skutkami tego zjawiska, w tym o "reparacjach klimatycznych" światowi przywódcy będą rozmawiać od jutra w Egipcie. Prezydent Andrzej Duda już tam jest.

Od 1991 do 2021 roku temperatury w Europie rosły średnio o 0,5 stopnia Celsjusza na dekadę. Średnia dla całego świata wyniosła tymczasem 0,2 stopnia. Tak wynika z raportu State of the Climate in Europe (Stan Klimatu w Europie) przygotowanego wspólnie (pierwszy raz) przez Światową Organizację Meteorologiczną (WMO - World Meteorological Organizatio) i unijny program Copernicus Climate Change Service. Raport pojawił się kilka dni przed rozpoczęciem szczytu klimatycznego w egipskim Szarm el-Szejk. 

 

Europa jako "żywy obraz ocieplającego się świata"

Raport to element działań WMO, których celem jest dostarczenie danych klimatycznych, które mają wspierać poszczególne regiony świata w budowaniu strategii powstrzymywania postępowania zmian klimatu i przystosowywania się do tych ich skutków, które już są odczuwalne. Dokument skupia się na ubiegłym roku, a był to rok, kiedy latem obserwowaliśmy gwałtowne topnienie na Grenlandii, a na najwyżej położonej tam stacji meteorologicznej po raz pierwszy w historii pomiarów spadł deszcz.

W samej Europie (Grenlandia geograficznie należy do Ameryki Północnej, choć politycznie de facto do Europy - to autonomiczne terytorium zależne Danii) ocieplenie powoduje zanikanie lodowców alpejskich. Między 1997 a 2021 rokiem straciły 30 metrów grubości lodu. To, że zmiany klimatu realnie nas, Europejczyków, dotykają, widać na przykład po coraz częściej powtarzających się falach upałów i gwałtownych nawalnych deszczach, powodujących powodzie błyskawiczne. Takie upały, w tym "morskie", obserwowaliśmy również w tym roku. Choć akurat Polska ich w znacznej mierze uniknęła, zachód kontynentu, w tym także zwykle chłodniejsza Wielka Brytania, prażył się w ponad 40 stopniach Celsjusza i martwił wysychającymi rzekami - co nie pomagało zresztą w kryzysie energetycznym. 

"Europa przedstawia żywy obraz ocieplającego się świata i przypomina nam, że nawet dobrze przygotowane społeczeństwa nie są wolne od skutków ekstremalnych zjawisk pogodowych. W tym roku, podobnie jak w 2021 r., duże części Europy zostały dotknięte przez rozległe fale upałów i susze, podsycające dzikie pożary. W 2021 roku nadzwyczajne powodzie doprowadziły do śmierci ludzi i ogromnych spustoszeń" - mówi sekretarz generalny WMO prof. Petteri Taalas. W ubiegłym roku taka katastrofalna powódź dotknęła Niemcy. 

Jak zauważają naukowcy w raporcie WMO i Copernicusa, w 2021 roku gwałtowne zjawiska pogodowe i klimatyczne, w większości burze lub powodzie, dotknęły w Europie ponad pół miliona ludzi i spowodowały straty szacowane na przeszło 50 miliardów dolarów. 

Dlaczego Europa ociepla się tak szybko?

Europa ogrzewa się szybciej niż inne kontynenty między innymi dlatego, że spory jej obszar jest częścią Arktyki i rejonów subarktycznych - a to najszybciej ocieplający się rejon (nie kontynent) na Ziemi. Poza tym, odsetek terenów lądowych jest w Europie spory, a one ogrzewają się szybciej niż morze. 

Do tego dochodzą zmiany w układach pogodowych, tak zwane klimatyczne sprzężenia zwrotne. Agencja Reutera przywołuje słowa Frei Vamborg z Copernicus Climate Change Service, która podaje taki przykład: ponieważ nad Europą latem występuje coraz mniej chmur, do powierzchni Ziemi dociera więcej światła słonecznego, co jeszcze bardziej napędza ocieplenie. 

Rusza szczyt klimatyczny w Egipcie 

Zmiany klimatu uderzają w Europę pomimo, że jako region jest w czołówce w walce o zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych. W mniej więcej tym samym okresie, który obejmuje omawiany tutaj raport, a dokładnie w latach 1990-2020, emisje gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej spadły o 31 proc. Zjawiska klimatyczne nie uznają granic i współpraca międzynarodowa w tym temacie jest kluczowa.

O takich działaniach będą rozmawiać światowi przywódcy na ruszającym właśnie światowym szczycie klimatycznym w Egipcie. Szczyt formalnie rozpoczął się dziś, w niedzielę 6 listopada, ale realnie obrady rozpoczną się w poniedziałek. Na miejscu jest już prezydent Andrzej Duda. Łącznie przybycie zapowiedziało 120 przywódców światowych. Wezmą oni udział w pierwszych dniach obrad, potem dyskusja przejdzie na poziom delegatów państw, którzy mają opracować porozumienie klimatyczne na koniec dwutygodniowego szczytu.

Wśród tematów obrad znajdą się także "reparacje klimatyczne" - ewentualne odszkodowania, które bogate kraje miałyby przekazać krajom rozwijającym się jako swego rodzaju zadośćuczynienie bogatego Zachodu za zniszczenie środowiska w minionych dekadach. Te środki miałyby być wsparciem dla biedniejszych państw w transformacji.