10 najpiękniejszych zdjęć z Teleskopu Hubble'a. Robią ogromne wrażenie

Nie bez powodu czytając o Mgławicy Kraba (M1) najczęściej zobaczymy powyższe zdjęcie zrobione przez Teleskop Hubble'a. To zdecydowanie jedno z najlepszych ujęć odkrytej przez Johna Bevisa w 1731 roku mgławicy.

Ten niezwykły obłok gazów to pozostałość po potężnej eksplozji gwiazdy, która kończyła swój żywot (supernową zaobserwowano w 1054 roku). Gwiazda w momencie wybuchu odrzuciła zewnętrzną otoczkę i przerodziła się w pulsar (szybko wirującą gwiazdę neutronową), który zasila (oświetla) mgławicę.

Krab znajduje się ok. 6,3 tys. lat świetlnym od Ziemi i ma średnicę ok. 11 lat świetlnych. Oznacza to, że dziś obserwujemy go takim, jak wyglądał 6,3 tys. lat temu. 

Widoczna na zdjęciu wykonanym przez Kosmiczny Teleskop Hubble'a galaktyka to formalnie NGC 4594 lub M104 z Katalogu Messiera. Mimo wszystko często nazywa się ją Galaktyką Sombrero, bo kształtem przypomina właśnie hiszpański kapelusz.

Galaktyka ma wielkie i bardzo jasne jądro otoczone dodatkowo jasnym sferycznym halo, co jest zasługą znajdujących się tam gromad kulistych. Dzięki bardzo słabo rozwiniętym ramionom spiralnym, wydaje się niemal idealnie okrągła. Dodatkowo jej pierścień o średnicy 38 tys. lat świetlnych jest częściowo zasłonięty pasem nieemitującej światła materii, przez co na fotografii jest lepiej widoczny.

Na powyższym zdjęciu teleskop uchwycił nie jedną, a dwie galaktyki - NGC 6050 i IC 1179. Obie znajdują się bardzo blisko siebie i zostały odkryte przez Lewisa Swifta w 1886 roku. Galaktyki są teraz w trakcie kosmicznego zderzenia i to dlatego są nieco zdeformowane.

Proces kolizji dwóch galaktyk trwa bardzo długo i w tym przypadku możemy obserwować jedno z jego stadiów. Nie jest jednak we wszechświecie niczym szczególnym. Oddziaływanie grawitacyjne sąsiada zazwyczaj wytracą z orbity znajdujące się w galaktyce gwiazdy, przez co niszczy układ ramion spiralnych. Po zderzeniu, galaktyki zazwyczaj powoli odbudowują kształt jako dwa osobne obiekty lub łączą się w jedną, bardziej masywną galaktykę.

Kosmiczny Teleskop Hubble'a sfotografował bardzo wiele galaktyk, które względnie niedawno uległy kolizji i nie zdążyły jeszcze odbudować ramion spiralnych. Podobny los czeka zresztą naszą Drogę Mleczną. Zderzy się ona z pobliską Galaktyką Andromedy za 4,5 mld lat, co potwierdził w 2012 roku m.in. Teleskop Hubble'a.

Powyższe zdjęcie to niewątpliwie jedno z najsłynniejszych i najcenniejszych, jak udało się zrobić Kosmicznemu Teleskopowi Hubble'a. Zaryzykuję stwierdzenie, że jest nawet bardziej znane od opisywanej na początku fotografii Ekstremalnie Głębokiego Pola Hubble'a.

Widoczne na zdjęciu gigantyczne obłoki materii znajdują się wewnątrz Mgławicy Orła i składają z gazów takich, jak tlen, wodór i siarka. Dziś jest to miejsce powstawania nowych gwiazd (stąd nazwa "Filary Stworzenia").

Powyższe zdjęcie wykonano w 2015 roku korzystając z nowoczesnej kamery CCD (Wide Field Camera 3) zainstalowanej w Teleskopie Hubble'a w maju 2009 roku. Jest to nowa wersja słynnej fotografii wykonanej przez Teleskop Hubble'a w 1995 roku.

Dla porównania 'Filary Stworzenia' widoczne są w samym centrum Mgławicy Orła sfotografowanej przez ESO teleskopem w obserwatorium La Silla w chilijskich Andach:

fot. ESO (European Southern Observatory) / CC BY 4.0

Wspomniane w jednym z poprzednich slajdów galaktyki NGC 6050 i IC 1179 to nie jedyne galaktyki sfotografowane przez Teleskop Hubble'a, które silnie oddziałują na siebie grawitacyjnie. Jest ich oczywiście bardzo dużo, ale dwie powyżej - UGC 1813 i UGC 1810 - są wyjątkowo fotogeniczne. Kształtem przypominają nieco różę, choć to niejedyne skojarzenia.

UGC 1813 i UGC 1810, w przeciwieństwie do wcześniej omawianych galaktyk, nie wpadły bezpośrednio na siebie, ale można powiedzieć, że minęły się o włos. Tak bliskie spotkanie zaburzyło ich pola grawitacyjne, co sprawiło, że mniejsza i pięciokrotnie mniej masywna UGC 1813 (galaktyka w dole kadru) została zdeformowana i zaczęła łączyć się z większym sąsiadem charakterystycznym mostem.

W efekcie UGC 1810 powoli "zasysa" materię z młodszego towarzysza. Taki proces - podobnie jak zderzenia galaktyk - powoduje intensywne powstawanie nowych gwiazd.

Widoczne powyżej skupisko gazów sfotografowane przez Kosmiczny Teleskop Hubble'a, to przybliżenie fragmentu Pętla Łabędzia- bardzo dużej mgławicy, pozostałość po wybuchu supernowej. Mgławica znajduje się stosunkowo blisko Ziemi, bo ok. 1440 lat świetlnych, dzięki temu na nieboskłonie wydaje się bardo dużym obiektem o wielkości kątowej aż 3 stopni.

Na zdjęciu powyżej widzimy natomiast struktury żarzącego się gazu, część Pętli Łabędzia, który jest nazywany Mgławicą Welon.

Całą Pętlę Łabędzie sfotografowaną w ultrafiolecie można zobaczyć poniżej:

fot. NASA

W jednym z pierwszych slajdów mówiliśmy o Mgławicy Kraba, która jest jednym z najsłynniejszych obiektów tego typu na niebie. Inną z bardzo fotogenicznych mgławic, które Teleskop Hubble'a pięknie uwiecznił jest NGC 6302, potocznie zwana Mgławicą Robak.

Mgławica znajduje się ok. 4 tys, lat świetlnych od Ziemi i powstała po wybuchu gwiazdy centralnej, która rozrzuciła ogromne ilości materii w przestrzeń międzygwiezdną. Dziś oświetlona jest przez niesamowicie gorącą gwiazdę znajdującą się w jej centrum. Naukowcy potwierdzili w Mgławicy Robak istnienie lodu, ale nie znaleźli wody w stanie ciekłym.

Kolejną i ostatnią już galaktyką, główna bohaterka jednego z dziesięciu wybranych przez nas zdjęć z Kosmicznego Teleskopu Hubble'a, jest Galaktyka Kijanka. Obiekt wydawałby się zupełnie zwyczajną galaktyką spiralną z poprzeczką (taką galaktyką jest choćby nasza Droga Mleczna), gdyby nie jasny obłok "ciągnący się" za galaktyką.

To jedno z ramion Kijanki, które zostało odgięte od reszty galaktyki przez pole grawitacyjne sąsiedniej galaktyki. Proces cały czas trwa, a Kijanka ostatecznie "zgubi" charakterystyczny "ogon", która ostatecznie przerodzi się prawdopodobnie w małą galaktykę satelitarną powiązaną grawitacyjnie z Galaktyką Kijanką.

Na ostatnim ze zdjęć pochodzących z Kosmicznego Teleskopu Hubble'a jest gwiazda o wdzięcznej nazwie V838 Monocerotis. To gwiazda zmienna znajdująca się w Drodze Mlecznej, w gwiazdozbiorze Jednorożca. 

V838 Monocerotis w rezultacie eksplozji rozrzuciła wokół siebie znaczne ilości masy, które stworzyły charakterystyczne kuliste echo wokół gwiazdy. Dla naukowców to jedna z najbardziej intrygujących gwiazd zmiennych, bo zachowuje się odmiennie do zdecydowanej większość innych znanych gwiazd. Stosunkowo niedawno przekształciła się w czerwonego nadolbrzyma, a proces taki (to samo stanie się ze Słońcem) zajął jej zaledwie kilka miesięcy zamiast tysięcy lat.

Została odkryta w 2002 roku przez astronoma-amatora i od tamtego czasu trochę się zmieniła. Powyższa fotografia wykonana w 2004 roku jest dość wyjątkowa, bo V838 Monocerotis posiada duże, charakterystyczne echo, które w następnych latach zanikło.

Bardzo gwałtowny proces wyrzutu materii można zobaczyć na wcześniejszych zdjęciach z 2002 roku:

fot. NASA, ESA, H.E. Bond (STScI) and The Hubble Heritage Team