6 przypadkowych wynalazków, które odmieniły świat
artystyczna wizja Cygnus X-1 fot. Chandra X-Ray Observatory, NASA
Tajemnicze promieniowanie
Jednym z najważniejszych "przypadkowych odkryć" jest wykrycie promieniowania X. Nastąpiło to w roku 1895, kiedy to Wilhelm Roentgen, niemiecki fizyk, przeprowadzał doświadczenia związane z promieniowaniem katodowym. Można je wykryć kiedy w umieścimy w rurze próżniowej dwie elektrody i podłączymy do nich prąd. Elektrony przesuwające się z katody do anody napotykają na umieszczoną w rurze przerwę, którą wydostają się na zewnątrz. To właśnie promieniowanie katodowe.
Roentgen chciał ustalić, czy promieniowanie wydostanie się nie tylko przez szczelinę w rurze, ale i przez samą rurę. Owinął więc ją papierem. Po podłączeniu napięcia... niczego by nie zauważył, gdyby nie przypadek.
W pobliżu rury znajdował się papier pokryty światłoczułym platynocyjankiem baru. Kiedy przez rurę próżniową przepuszczano prąd papier świecił. Roentgen doszedł do wniosku, że efekt musiał być spowodowany czymś innym niż promieniowanie katodowe. Fizyk szybko doszedł do wniosku, że tajemnicze promieniowanie przenika niektóre przedmioty. Roentgen próbował zasłonić światłoczuły papier drewnem, książką, a nawet kartami do gry.
Przerażona żona
Roentgen zdecydował się na dość odważny eksperyment - opracowaną przez siebie metodą wykonał zdjęcie dłoni swojej żony. Okazało się, że promieniowanie przenika przez tkanki miękkie, zatrzymuje je metal i kości. W ten sposób odkryto metodę na zaglądanie do ludzkich ciał, która jest wykorzystywana do dziś.
Żona niemieckiego fizyka nie była jednak zachwycona tym, co zobaczyła na zdjęciu. Z wrażenia niemal zemdlała i wykrzyknęła:
"Właśnie zobaczyłam własną śmierć!"
Dlaczego nazywają się "promieniami X"? Roentgen nie miał po prostu pojęcia skąd się bierze i jak je nazwać.
Dziś promieniowanie rentgenowskie pozwala nam również badać kosmos. Pomaga m.in. wykrywać czarne dziury.
Patelnia teflonowa Fot. MdeVicente Wikimedia
Smażysz dzięki przypadkowi
Teflon, powłoka wykorzystywana między innymi do zabezpieczania patelni, został odkryty przypadkowo. Roy Plunkett, odkrywca substancji, pracował nad stworzeniem substancji chłodzącej do lodówek. Zmieszał dwa gazy i zostawił w chłodni na noc. Rano zorientował się, że ścianki pojemnika pokryła tajemnicza warstwa.
Okazał się nią Poli(tetrafluoroetylen) (Teflon jest zastrzeżoną nazwą handlową). To syntetyczny polimer. Ma dwie ciekawe cechy: jest niezwykle odporny na wysokie temperatury (topi się w 327 stopniach Celsjusza), a jednocześnie jest odporny na "przyleganie" innych substancji.
Teflon nie stworzono w NASA
Jednym z mitów, z którymi można się spotkać jest to, że teflon, to technologia kosmiczna, stworzona w NASA. Miałaby trafić do "świata cywilnego" tak jak GPS - wynalazek wojskowych. To nieprawda. NASA korzystała z teflonu z uwagi na jego dobre właściwości smarujące. Teflon wykorzystywano w programie Apollo, jednak NASA nie miała nic wspólnego z jego odkryciem.
shutterstock shutterstock
Stal nierdzewna i... broń
Pod koniec XIX w.odkryto, że połączenie żelaza i chromu sprawia, że przedmioty wykonane z takiego stopu są odporne na działanie kwaśnych substancji. Dopiero w roku 1913 Harry Brearley, metalurg pracujący dla niewielkiego warsztatu rusznikarskiego, odkrył jeszcze doskonalsze połączenie substancji. Żelazo, węgiel oraz chrom połączone razem sprawiły, że metalowe przedmioty nie rdzewiały.
Odkrycia nie wykorzystano jednak do produkcji broni a... sztućców. Dziś stal nierdzewna wykorzystywana jest do produkcji cystern, naczyń, narzędzi chirurgicznych, konstrukcji.
Bakelitowa obudowa telefonu Fot.Wikipedia
Bakelit czyli plastik
W 1907 roku belgijski wynalazca i przedsiębiorca, Leo Baekeland, szukał alternatywy dla szelaku. To żywica wytwarzana z wydzieliny czerwców, owadów z rodziny pluskwiaków.
Szukając alternatywy Baekeland połączył fenol i formaldehyd - dwie substancje organiczne. Eksperymentując z proporcjami i temperaturą odkrył, że połączone substancje tworzą coś dotąd nieznanego.
Materiał dawał się formować, jednocześnie był odporny na ogień, nie rozpuszczał się. Był pierwszy produktem, który potocznie można by nazwać plastikiem. Bakelit przez długie lata wykorzystywano w przemyśle do tworzenia obudów różnych urządzeń takich jak radia, suszarki, telewizory etc.
Bezpośrednimi "następcami" bakelitu są m.in.. pleksiglas, poliester, winyl, nylon, poliuretan, poliwęglan.
Prezent pod choinkę dla dziewczynki PlayDoh, Tort urodzinowy - 139 zł
Play-Doh
Jedna z najbardziej uwielbianych zabawek świata - masa o handlowej nazwie Play-Doh powstała przypadkiem.
Kiedyś domy ogrzewało się piecami węglowymi. Efektem ubocznym była wszechobecna sadza, która - trudno znaleźć inne słowo - osadzała się na papierowych tapetach. Firma Noah and Joseph McVicker of Kutol Products stworzyła substancję, którą tę sadzę można było zbierać. Do ciastowatej powierzchni sadza przylegała bez problemu nie brudząc tapety.
W latach pięćdziesiątych piece węglowe zastąpiono gazowymi, a firma McVickerów niemal upadła.
Przypadkiem siostra przedsiębiorcy była nauczycielką. Produkowaną przez niego masę do czyszczenia tapet stosowała w podczas zajęć. Dzieci uwielbiały tworzyć z niej różne postaci, modele. McVickerow wpadł więc na pomysł: trzeba to sprzedawać jako zabawkę.
Tak narodziłą się modelina Play-Doh.
Fot. Kokuyo S&T Znikający klej
Zbyt kleisty klej
Produkt znany pod nazwą Superglue również odkryto przypadkiem. Jego odkrywcą był Harry Coover pracujący dla Eastman-Kodak. Próbował wykorzystać cyjanoakryl do produkcji celowników do broni. Kleistość substancji denerwowała jednak wynalazcę. Porzucił swój wynalazek, by wrócić do niego w roku 1951, by wykorzystać go do produkcji silników - lepkość znów okazała się problemem.
W myśl powiedzenia "najciemniej pod latarnią" Coover próbował różnych zastosowań swojej substancji. Czego by jednak nie wymyślił nie umiał osiągnąć celu. Miał za to całe stosy przedmiotów na trwale połączonych ze sobą.
Moment olśnienia i... cyjanoakryl stał się superklejem. Chociaż był nim od początku...
Te wynalazki na pewno nie powstały przypadkiem. Japonia... i wszystko jasne.
Nie tylko Dyson jest wielkim innowatorem. Sprawdź kto jeszcze.
Źródło zestawienia i danych: CSmonitor.
