Zmiany umożliwiają zawieszanie lub odbieranie środków z UE dla krajów, które łamią praworządność. Projekt w Parlamencie Europejskim poparło 397 europosłów, przeciw było 158, od głosu wstrzymało się 69. Głosowanie podzieliło polskich eurodeputowanych - ci PO głosowali "za", zaś ci PiS byli przeciw.
Zwolennicy zmian przekonywali, że potrzebne są nowe narzędzia w walce o przestrzeganie zasad demokracji. Według przeciwników, narzędzia te będą wykorzystywane politycznie.
Pieniądze z UE pod warunkiem praworządności
Sprawozdawca projektu, Petri Sarvamaa z frakcji ludowej, mówił, że w ostatnich latach stało się "boleśnie jasne", że takie regulacje jak artykuł siódmy Traktatu o UE są niewystarczające: - Właśnie dlatego mamy przed sobą te niezwykle ważne regulacje. Potrzebujemy mechanizmu, który wprowadzi konkretne konsekwencje, dla tych krajów członkowskich [które naruszają praworządność] - dodał sprawozdawca.
Europoseł Platformy Obywatelskiej, Jan Olbrycht, uważa, że powinno być to narzędzie "techniczne", które nie jest ukierunkowane w żaden konkretny kraj: - My w Parlamencie, jako Polscy posłowie, bardzo wyraźnie mówimy, że musi to być narzędzie przygotowane dla całej dwudziestki siódemki. Nie może być w tym dokumencie niczego, co wskazywałoby, że jest on przygotowany pod określone państwo. To podważałyby jego wiarygodność - powiedział Jan Olbrycht Polskiemu Radiu.
Z kolei Zbigniew Kuźmiuk z Prawa i Sprawiedliwości obawia się, to narzędzie może być wykorzystywane politycznie, wobec rządów - jak to określa - "nielubianych" przez Brukselę. Europoseł przypomina, że już teraz istnieją narzędzia do nadzorowania wydatków w państwach członkowskich. Komisja może na przykład zablokować środki dla krajów, które przekraczają deficyt sektora finansów publicznych powyżej 3 procent PKB. - Kilka krajów regularnie przekraczało ten próg, na przykład Francja, bardzo często Niemcy i nigdy Komisja nie zdecydowała się na zastosowanie tej blokady - powiedział w rozmowie z Informacyjną Agencją Radiową.
Główna rola Komisji Europejskiej
Propozycję przedstawiła w maju ubiegłego roku Komisja Europejska. Zgodnie z projektem, inicjatywa należałaby właśnie do niej. To KE musiałaby skonsultować niezależnych ekspertów. Jeśli potwierdziliby oni obawy o łamanie zasad praworządności, Komisja kierowałaby wniosek do Rady i Parlamentu Europejskiego.
Gdyby żadna z tych instytucji nie wyraziła sprzeciwu, Komisja mogłaby wstrzymać wypłatę pieniędzy. Dofinansowane nie byłoby bezpowrotnie zabierane, tylko "zamrażane". Kraj członkowski mógłby go odzyskać, jeśli - w ocenie Komisji - poprawiłby się stan rządów prawa.
Machina prawna ruszyła
Stanowisko Parlamentu Europejskiego to jeden z etapów, który nie zamyka sprawy. Teraz potrzebna jest akceptacja ze strony Rady UE - to organ, w którym zasiadają przedstawiciele państw członkowskich Wspólnoty. Zatwierdzenie będzie też konieczne ze strony nowego Parlamentu Europejskiego, który zostanie wybrany w maju. Jeśli wszystkie unijne instytucje przyjmą projekt, zmiany mogą wejść w życie wraz z nowym unijnym budżetem 2021-2027, czyli najpewniej na początku przyszłego roku.
Według sprawozdawców projektu zmiany te nie będą głosowane razem z budżetem, a to oznacza, że nie będą wymagały jednomyślności w Radzie Europejskiej. Polska, ani żaden inny kraj unijny nie mogłyby ich samodzielnie zablokować. Europosłowie Prawa i Sprawiedliwości liczą jednak na to, że wszystkie zmiany budżetowe zostaną połączone w jeden pakiet - wtedy jednomyślność państw członkowskich byłaby konieczna.
