Planety, takie jak Tatooine z "Gwiezdnych Wojen" od dawna były celem poszukiwań naukowców. Mówimy bowiem o obiekcie, który obiega nie jeden, ale oba składniki gwiazdy podwójnej. O ile układy dwóch gwiazd obiegających wspólny środek masy są we Wszechświecie powszechne (szacuje się, że aż połowa gwiazd w Drodze Mlecznej to gwiazdy podwójne), o tyle do niedawna nie znaliśmy egzoplanet, które okrążałyby takie układy. Dziś wiemy, że istnieją, ale są to prawdziwe unikaty. Dość powiedzieć, że do tej pory w całym Wszechświecie znaleziono jedynie 15 takich planet (z ponad 5 tys. znanych planet łącznie), a pierwszy obiekt tego typu (Kepler-16b) odkryto dopiero w 2011 roku (sześć lat wcześniej polski astronom Maciej Konacki znalazł planetę HD 188753 A b, ale obiega ona trzy gwiazdy jednocześnie).
Odkryli planetę z filmów science fiction. Jak Tatooine z "Gwiezdnych Wojen"
Tym bardziej ciekawe wydaje się najnowsze znalezisko astronomów z University of Birmingham w Wielkiej Brytanii. Badacze obserwowali bowiem gwiazdę podwójną BEBOP-1 (inna nazwa to TOI-1338), wokół której w 2020 roku odkryto planetę TOI-1338b (obiega ona oba składniki układu). Naukowcy skorzystali z teleskopu VLT w Chile należącego do Europejskiego Obserwatorium Południowego, aby określić masę znalezionej przed trzema laty planety. Ich wysiłki nie przyniosły jednak rezultatu, bo coś zaburzało pomiary. Okazało się, że elementem tym była druga planeta BEBOP-1c, której do tej pory nie widziano w tym układzie. Tym samym potwierdzono, że wokół gwiazdy podwójnej TOI-1338 krąży już nie jeden obiekt, ale układ planetarny, składający się z dwóch egzoplanet.
Planeta TOI 1338 b i dwie gwiazdy układu podwójnego fot. screen z filmu NASA na YouTube / NASA Goddard Space Flight Center
To prawdziwie unikatowe znalezisko, bo wcześniej astronomowie wiedzieli o istnieniu tylko jednego układu planetarnego, który obiega gwiazdę podwójną. Mowa o gwiazdach Kepler-47, wokół krytych odkryto aż trzy planety (pierwsze dwie w 2012 roku, a trzecia w 2019 roku). Jak mówi profesor David Martin z Ohio State University cytowany na stronie University of Birmingham, TOI-1338 jest zatem jedną z zaledwie 12 gwiazd podwójnych okrążanych przez przynajmniej jedną planetę i drugim znalezionym do tej pory układem planetarnym wokół gwiazdy podwójnej. Współautorka badania, Lalitha Sairam z University of Birmingham wyjaśnia, że grawitacja gwiazd podwójnych zakłóca obszar wokół nich, uniemożliwiając formowanie się w ich pobliżu planet. Warunki sprzyjające powstawaniu planet znajdują się zatem wyłącznie na odległych orbitach wokół takich gwiazd.
Zdaniem badaczy BEBOP-1c może mieć kolejnych sąsiadów
Co ciekawe, BEBOP-1c jest pierwszą w historii egzoplanetą orbitującą wokół gwiazdy podwójnej, którą odkryto wyłącznie przy pomocy techniki prędkości radialnej. Większość egzoplanet w ogóle wykrywa się bowiem metodą tranzytu lub przy połączeniu kilku metod. Naukowcom udało się też ustalić, że BEBOP-1c ma masę 65 razy większą od Ziemi, czyli jest ok. pięciokrotnie lżejsza od Jowisza. Znajduje się też na umiarkowanej orbicie wokół swoich gwiazd macierzystych - jeden rok na niej trwa ok. 215 ziemskich dni. Na razie nieznany pozostaje jednak rozmiar planety, ale jego pomiar będzie możliwy metodą tranzytu. Znając masę i rozmiar obiektu, naukowcy będą mogli wyliczyć też jego gęstość oraz poznać wiele więcej szczegółów na temat tego globu. Badacze chcą też wykonać pomiary masy TOI-1338b oraz wykorzystać Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba, aby poszukać kolejnych planet, które potencjalnie mogą znajdować się na orbitach wokół BEBOP-1.
