Po wręczeniu Nagrody Nobla z dziedziny medycyny w poniedziałek przyszła pora na ogłoszenie laureatów tej prestiżowej nagrody w dziedzinie fizyki. Komitet Noblowski uhonorował tym razem naukowców, którzy wykonali eksperymenty potrzebne do prowadzenia badań nad dynamiką elektronów w materii.
Jest Nagroda Nobla z fizyki. Troje laureatów w tym roku
W 2023 roku nagrodę przyznano francusko-amerykańskiemu fizykowi Pierre'owi Agostiniemu, węgiersko-austriackiemu naukowcowi Ferencowi Krauszowi i francuskiej badaczce Anne L'Huillier za eksperymenty nad attosekundowymi impulsami światła w badaniach nad elektronami.
Królewska Szwedzka Akademia Nauk podjęła decyzję o przyznaniu Nagrody Nobla 2023 w dziedzinie fizyki Pierre'owi Agostiniemu, Ferencowi Krauszowi i Anne L'Huillier "za eksperymentalne metody, generujące attosekundowe impulsy światła w celu zbadania dynamiki elektronów w materii"
- napisano na oficjalnym koncie Nagrody Nobla w portalu X.
Naukowcom udało się wygenerować attosekundowe impulsy światła, czyli niewyobrażalnie krótkie błyski świetlne i jednocześnie najkrótsze zdarzenia, jakie może wygenerować człowiek. Jedna attosekunda to niebywale mała część sekundy - zaledwie jedna trylionowa sekundy (0,000 000 000 000 000 001 sek.). Jak tłumaczą eksperci Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk, jedna attosekunda jest więc mniej więcej tak małą częścią jednej sekundy, jak jedna sekunda częścią wieku Wszechświata (ok. 13,82 mld lat).
Błysk światła pojawiający się na tak niezwykle krótki czas pozwolił badaczom zarejestrować ruch elektronów w atomach i cząsteczkach, który jest tak szybki, że trzeba mierzyć go właśnie w attosekundach. Jak stwierdził Mats Larsson z Komitetu Noblowskiego ds. fizyki, troje nagrodzonych naukowców pracowało bardzo ciężko, aby otworzyć nam drogę do lepszego zbadania niezwykłego świata elektronów, która do tej pory pozostawała zamknięta.
Laureaci fizyki z 2023 r. Pierre Agostini, Ferenc Krausz i Anne L'Huillier stworzyli błyski światła, które są wystarczająco krótkie, aby wykonać zdjęcia niezwykle szybkich ruchów elektronów. L'Huillier odkryła nowy efekt interakcji światła laserowego z atomami gazu. Agostini i Krausz wykazali, że efekt ten można wykorzystać do wytworzenia krótszych impulsów światła, niż było to możliwe wcześniej.
Wśród Polaków Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki otrzymała wyłącznie Maria Skłodowska-Curie (w 1903 roku). Polsko-francuska uczona po ośmiu latach została uhonorowana ponownie w dziedzinie chemii.
Wciąż czekamy na laureatów pozostałych Nagród Nobla
W poniedziałek przyznano Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny. Uhonorowani zostali Katalin Karikó i Drew Weissman za odkrycia dotyczące modyfikacji mRNA, które pozwoliły opracować skuteczne szczepionki przeciwko COVID-19. W uzasadnieniu wyjaśniono, że prace tegorocznych noblistów z medycyny pozwoliły uratować miliony osób.
W środę ogłoszone zostanie nazwisko (lub nazwiska) naukowców, którzy zwyciężyli w dziedzinie chemii, a w czwartek poznamy laureata literackiej Nagrody Nobla. W piątek z kolei norweski Komitet Noblowski przyzna Pokojową Nagrody Nobla. Tzw. ekonomiczny Nobel, czyli Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii zostanie przyznana w przyszły poniedziałek.
