Była 4:35 nad ranem we wtorek 10 lipca 1962 r., gdy ze stacji amerykańskich sił powietrznych na Przylądku Canaveral na Florydzie wystartowała rakieta Delta, która wyniosła na orbitę ważącego 77,5 kg satelitę Telstar 1. Dwa dni później za jego pośrednictwem przesłano sygnał telewizyjny ze Stanów Zjednoczonych do Francji.
Początki telewizji satelitarnej
Tak narodziła się telewizja satelitarna. Była to też pierwsza w historii komercyjna misja kosmiczna, oprócz NASA zaangażowały się w nią bowiem także firmy AT&T, Bell Labs, BBC oraz brytyjska i francuska poczta. Dzień przed startem Delty na wyspie Johnston na Pacyfiku armia amerykańska przeprowadziła test głowicy termojądrowej na wysokości 400 km nad Ziemią. To były czasy zimnej wojny, kosmicznej rywalizacji pomiędzy mocarstwami i wyścigu zbrojeń.
Związek Radziecki pomiędzy październikiem 1961 r. a listopadem 1962 r., w ramach tajnego programu "Projekt K", przeprowadził eksplozje pięciu głowic nuklearnych na wysokościach od 60 do 300 km. To prawdopodobnie wysoko naładowane elektrony uszkodziły satelitę Telstar 1, który przestał nadawać w grudniu 1962 r. Inżynierowie przywrócili mu sprawność, ale na krótko - definitywnie przestał działać w lutym 1962. Nie zahamowało to jednak rozwoju przemysłu telewizji satelitarnej.
Obecnie nad naszymi głowami krąży ok. 2 tys. satelitów komunikacyjnych, które przekazują sygnał radiowy, telewizyjny, telefoniczny i dane (internet). Oprócz nich na orbitach znajduje się ok. 3 tys. satelitów meteorologicznych, nawigacyjnych, naukowych i wojskowych.
Do Polski telewizja satelitarna zawitała późno - pod koniec lat 80. XX w. Na początku za pomocą indywidualnie sprowadzanych i instalowanych przez przedsiębiorczych rodaków anten satelitarnych. Można było dzięki nim oglądać kanały z kreskówkami bez dubbingu oraz niemieckie filmy i programy. Taka partyzantka trwała przez blisko dekadę. Dopiero w 1998 r. rozpoczęła działalność pierwsza w Polsce platforma satelitarna Wizja TV, która zajęła się dystrybucją indywidualnych zestawów odbiorczych (produkcji Philipsa). Miała w ofercie 16 kanałów po polsku. Rok później wystartowała platforma Polsat Cyfrowy. Dzisiaj poprzez satelity do naszego kraju dociera ok. 200 polskojęzycznych kanałów telewizyjnych.
Rynek (wciąż?) stabilny
Według szacunku firmy Nielsen ok. 5,1 mln gospodarstw domowych w kraju ogląda telewizję dzięki sygnałowi z satelity. 4,9 mln zadowala się skromniejszą, ale za to bezpłatną ofertą naziemnej telewizji, a 3,9 mln korzysta z telewizji kablowej.
Działają u nas dwie platformy telewizji satelitarnej: Cyfrowy Polsat, który ma ok. 3,4 mln abonentów, i Canal+ (ITI Neovision) z nieco ponad 2 mln abonentów. Telewizję satelitarną oferuje także firma telekomunikacyjna Orange Polska, która ma 450 tys. jej abonentów, w większości są to klienci platformy Canal+.
Był czas, gdy wielu zadawało sobie pytanie, czy internet "zabije" tradycyjną telewizję? Dziś wydaje się już, że tę dyskusję mamy za sobą. Telewizja ma się świetnie. Telewizyjne produkcje serialowe przeżywają renesans. To konsument decyduje, co i jak chce oglądać. Producenci telewizyjni dostosowują modele biznesowe, w tym także dystrybucji, do współczesnych przyzwyczajeń. Nad VoD telewizja wciąż ma przewagę w transmisjach na żywo, np. imprez sportowych czy popularnych widowisk typu talent show.
Sytuacja platform satelitarnych wydaje się stabilna. Obaj główni dostawcy bilansują rachunek rosnącymi wpływami z usług typu multiroom i VoD. Na razie w zasadzie nie ubywa im abonentów, a jeśli już mówi się o odpływie klientów, to trzeba podkreślić, że tempo tego odpływu jest niewielkie.
Eksperci szukają dziś odpowiedzi na pytanie: jak długo ten stan potrwa? Telewizja przenosi się bowiem do internetu. Dlaczego? Technologia satelitarna w domach służy wyłącznie od odbioru telewizji, tymczasem internet to medium wszechstronne. Nie tylko do rozrywki (telewizja, wideo, gry), ale także pracy, zakupów, nauki i komunikacji. Kierunek wydaje się oczywisty. Wyraźnie pokazuje to podejście Orange Polska: w 2011 r. miał 0,5 mln abonentów telewizji satelitarnej i 100 tys. internetowej (IPTV). Obecnie ma 450 tys. abonentów TV-sat i 540 tys. IPTV. Z kolei prezes T-Mobile Polska jeszcze w ub.r., przed jej wejściem na rynek usług stacjonarnych, pytany, czy jego firma jest zainteresowana telewizją satelitarną (np. na Słowacji T-Mobile jest jej dostawcą), odpowiadał, że nie, gdyż uznaje tę technologię za przestarzałą i stawia na telewizję i wideo przez internet i tylko taką udostępniła.
- Migracja z telewizji satelitarnej do usług OTT w najbliższych latach będzie w dużej mierze uzależniona od dostępności infrastruktury telekomunikacyjnej, szczególnie na obszarach wiejskich, gdzie dominuje telewizja satelitarna - wskazuje Ewelina Rabsztyn, dyrektor telewizji i kontentu Orange Polska. - Rozwój infrastruktury światłowodowej oraz technologii 5G, w których Orange Polska ma znaczny udział, pozwoli konsumentowi na wybór pomiędzy tradycyjną telewizją satelitarną a usługami OTT. Musimy pamiętać jednak, że poza kwestiami infrastrukturalnymi barierami wejścia do świata OTT są również dostępność urządzeń typu telewizor SmartTV, przyzwyczajenie konsumenta do tradycyjnego modelu konsumpcji telewizji czy trudności z "nauczeniem się" nowego modelu telewizji. Dotyczy to w szczególności starszej części naszego społeczeństwa.
OTT rośnie w siłę
Wydaje się, że także obaj główni krajowi dostawcy telewizji satelitarnej szykują się już na tę zmianę, choć żaden z nich nie przyznaje się do tego otwarcie. Cyfrowy Polsat, który oprócz tego, że jest największym dostawcą, to jest również największym nadawcą telewizji w kraju (nadaje 37 kanały), latem ub.r. uruchomił usługę telewizji w modelu OTT, czyli dostępnej przez internet, niezależnie od kogo ma się sieć. Warunkiem jest jednak zakup dekodera za 299 zł. Pakiety: od 20 do 60 zł/mies., wiele dodatkowo płatnych pakietów tematycznych (filmowe, sportowe, dziecięce itp). W ten sposób oferuje 92 kanały telewizyjne na żywo i bogaty kontent VoD. Firma nie zdradza, ilu abonentów tej usługi udało jej się pozyskać w ciągu roku. Podaje jedynie, że świadczy ponad 5,4 mln usług płatnej telewizji w różnych technologiach.
Olga Zomer, rzecznik prasowy Cyfrowego Polsatu, mówi: - W ramach tej bazy następuje oczywiście w naturalny sposób powolna wymiana technologiczna, ale jesteśmy do niej przygotowani i zgodnie z naszą ideą strategiczną dajemy klientom możliwość wybrania najdogodniejszego dla nich sposobu dostępu do naszych treści TV. Poza telewizją satelitarną oferujemy usługi IPTV, telewizję internetową OTT, serwis Ipla czy usługi IPTV od Netii - wyjaśnia. Należąca do grupy CP firma telekomunikacyjna Netia podaje, że ma ponad 250 tys. abonentów IPTV.
Zdaniem Polsatu telewizja satelitarna cały czas jest bardzo popularna i przy polskiej demografii dla wielu osób jest i będzie przez długie lata głównym, a może nawet jedynym dostępnym źródłem telewizji. Przy tym w wielu gospodarstwach domowych usługa multiroom zastępuje popularne w przeszłości podwójne instalacje antenowe.
- Jednocześnie dużo uwagi poświęcamy rozwojowi nowych usług dostępu do naszych treści - IPTV czy telewizji internetowej OTT, ponieważ technologia satelitarna jest dojrzała, a metody konsumpcji treści będą ulegały zmianie - przyznaje Olga Zomer.
W maju br. z telewizją przez internet ruszył także Canal+. Bez umowy, bez dekodera, pakiety: od 10 do 50 zł/mies., także wybór ofert dodatkowych. W ten sposób Canal+ oferuje dostęp do 75 kanałów telewizyjnych na żywo i biblioteki VoD ok. 37 tys. filmów, odcinków seriali i programów. Także ta firma broni się przed określaniem telewizji satelitarnej mianem technologii schyłkowej, jednak Grzegorz Skowron-Moszkowicz, dyrektor ds. budowania wartości klienta w Canal+, przyznaje: - Mocno stawiamy na technologię OTT. Ma ona wiele zalet, takich jak choćby pauzowanie, wznawianie i przewijanie programów nadawanych na żywo, ich cofanie w dowolnym momencie, odtwarzanie wybranych programów z telewizji na żywo nawet do dwóch tygodni wstecz i wiele innych. Także jego zdaniem telewizja satelitarna tak szybko nie odejdzie do lamusa, a operatorzy wciąż będą dbali o obecnych abonentów swoich platform. - Posiadaczom naszych dekoderów przygotowujemy upgrade oprogramowania, który pozwoli im korzystać z wielu nowoczesnych funkcji - zapowiada Skowron-Moszkowicz.
