Pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy zlecenia są obowiązkowo objęci przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczeniem emerytalno-rentowym, zdrowotnym oraz wypadkowym. Natomiast ubezpieczenie chorobowe ma w ich przypadku charakter dobrowolny. Jeżeli dana osoba spełnia wymagania określone przepisami oraz wyrazi chęć przystąpienia do ubezpieczenia chorobowego, ZUS będzie zobowiązany się na to zgodzić. Jednak nie wszyscy zleceniobiorcy mają prawo do ubezpieczenia chorobowego.
Zleceniobiorca może podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu tylko wtedy, gdy jest jednocześnie objęty obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi. Oznacza to, że wielu zleceniobiorców ma prawo do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z ZUS. Są jednak pewne wyjątki. Wspomniane ubezpieczenie nie przysługuje tym pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy zlecenia, którzy:
Zleceniobiorcy nie można również zgłosić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w okresie pobierania przez niego zasiłku macierzyńskiego. Taka osoba jest bowiem objęta obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalno-rentowymi nie na podstawie umowy zlecenia, a z racji pobieranego zasiłku.
Spośród pracowników, którzy są zatrudnieni na podstawie umowy zlecenia, studenci oraz uczniowie szkół ponadpodstawowych podlegają nieco innym zasadom niż pozostali. Do ukończenia 26. roku życia są oni wyłączeni z obowiązku ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.
Istnieje również drugi ważny wyjątek. Jeżeli umowa zlecenia jest zawarta z podmiotem, z którym jej wykonawca ma jednocześnie zawartą umowę o pracę albo umowa zlecenia zawarta jest z innym podmiotem, ale wykonuje się ją na rzecz własnego pracodawcy, to zleceniobiorca podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym wszystkich ryzyk, w tym ubezpieczeniu chorobowemu.