Polska wersja popularnej encyklopedii internetowej Wikipedia powstała 26 września 2001 roku. Dokładnie 19 lat temu i nieco ponad osiem miesięcy po utworzeniu ogólnoświatowej Wikipedii.Polskojęzyczna edycja szybko się rozwijała i już w styczniu 2002 roku miała pierwszy tysiąc artykułów w naszym języku. We wrześniu 2013 roku jej zasoby przekroczyły milion artykułów. To znacznie więcej niż ma internetowa edycja Encyklopedii PWN (122 tys.).
Wszystko dlatego, że Wikipedia jest wyjątkowa - opiera się bowiem na niespotykanym wcześniej modelu, w którym każdy może zostać jej autorem. Do redagowania tekstów nie potrzebujemy ani umiejętności technicznych, ani dodatkowego oprogramowania, ani pozwolenia od administratorów encyklopedii.
Każdy jest autorem, edytorem, recenzentem, komentatorem i odbiorcą tekstów zawartych w Wikipedii. Nikt nie może sobie rościć praw do danego tekstu - jest on własnością ogółu. Każdy musi się zgodzić na to, że jego tekst może zostać zmieniony przez każdego (w dobrej wierze), ale ma również absolutne prawo zmieniać teksty wpisane przez innych
- tłumaczy ideę swojego funkcjonowania sama Wikipedia.
Henryk Batuta, czyli człowiek, który nigdy nie istniał
Niestety, otwartość Wikipedii to nie tylko jej największa zaleta, lecz także wada. Przekonaliśmy się o tym dobitnie już kilka lat po jej powstaniu. W 2004 roku na łamach polskiej edycji internetowej encyklopedii ukazał się bowiem artykuł poświęcony Henrykowi Batucie.
Miał to być urodzony w 1897 roku w Odessie (jeszcze jako Izaak Apfelbaum) działacz komunistyczny, który organizował zabójstwa tajnych współpracowników policji politycznej. Był działaczem Komunistycznej Partii Polski, a umarł w 1947 roku pod Ustrzykami Górnymi. Tak przynajmniej wynikało z Wikipedii.
Uczestnik wojny domowej w Rosji, po powrocie do kraju członek Komunistycznej Partii Polski. Na mocy partyjnych wyroków organizował zabójstwa tajnych współpracowników policji politycznej, których wykonawcą był m.in. Wacław Komar. Sprawa ta wyszła na jaw dopiero w latach 50. W latach 1934-1935 więzień Berezy Kartuskiej, później na emigracji. Uczestnik wojny domowej w Hiszpanii. W czasie II wojny światowej w ZSRR, od 1943 członek Związku Patriotów Polskich, major Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Zginął w 1947 pod Ustrzykami Górnymi w starciu z UPA
- przeczytać mogliśmy przez pewien czas (w latach 2004-2006) na polskojęzycznej Wikipedii.
Na stronie Wikipedii widniało też jego zdjęcie, a w wielu innych artykułach encyklopedii pojawiły się wzmianki na temat jego osoby. Spotkać można je było również na forach internetowych i w innych miejscach internetu. Ba, Batuta miał doczekać się nawet własnej ulicy w Warszawie.
Był tylko jeden problem. Henryk Batuta nigdy nie istniał!
Największa mistyfikacja polskojęzycznej Wikipedii
Hasło "Henryk Batuta" było obecne w polskojęzycznej Wikipedii przez 15 miesięcy od 8 listopada 2004 roku. Skasowano je ostatecznie 5 lutego 2006 roku, a kilka dni później w prasie pojawiły się artykuły opisujące całą historię.
Okazało się bowiem, że Henryk Batuta został od początku do końca zmyślony. Był bohaterem największej mistyfikacji polskojęzycznej Wikipedii, a stworzyła go grupa osób opisująca się jako "Armia Batuty". Do jej członków w 2006 roku dotarła nawet "Gazeta Wyborcza".
Fikcyjnego komunistycznego działacza wymyśliła 15 miesięcy temu grupka przyjaciół (każą się nazywać Armią Batuty), zirytowana tym, że warszawiacy bezrefleksyjnie podchodzą do nazw ulic, placów i osiedli. Jadąc do kolegi na ulicę Batuty na warszawskim Służewie, zapytali taksówkarza, czy wie, że imienia użyczył jej Henryk Batuta, "komunista i wróg Polski". - Wszystko mi jedno - odparł taksówkarz, który nie zorientował się, że to żart. - Zapytaliśmy go, czy przeszkadzałoby mu, gdyby ulica nosiła nazwisko hitlerowskiego generała. Odparł, że nie - denerwuje się Marek, współzałożyciel Armii Batuty
- pisała 14 lat temu "Gazeta Wyborcza".
Członkowie Armii Batuty znaleźli fikcyjnej postaci imię, wymyślili całą jego historię i przede wszystkim zaznaczyli, że to właśnie jego nazwiska użyczono do nazwania jednej z warszawskich ulic. Ba, w późniejszym czasie do sieci trafiło nawet zdjęcie budynku z podrobioną tabliczką "Ul. Henryka Batuty". Miało udowodnić, że to właśnie od nazwiska komunistycznego działacza pochodzi nazwa ulicy. Autorzy mistyfikacji wyraźnie postarali się, aby oszustwo nie wyszło na jaw.
Fałszywa tabliczka 'Ul. Henryka Batuty' z Wikipedii fot. Marekz / pl-wikipedia / Wikimedia / GNU Free Documentation License / CC BY-SA 3.0
Hasło przetrwało znacznie dłużej, niż spodziewali się jego pomysłodawcy. Gwoździem do trumny okazała się wspomniana fałszywa tabliczka. Jeden z wikipedystów udał się na ulicę "Henryka Batuty", ale takiej nazwy nie znalazł. W rzeczywistości ulica ta nosi nazwę "Batuty" (batuta to cienka pałeczka używana przez dyrygenta w czasie koncertu).
Mistyfikacja się udała po pierwsze dlatego, że została skrupulatnie przemyślana. Po drugie dlatego, że przy korzystaniu z internetu - podobnie wtedy, jak i dziś - często nie sprawdzamy faktów. Henryk Batuta szybko rozniósł się po sieci, bo Internauci wzięli go za prawdziwego.
Henryk Batuta żyje do dziś. W sieci
Historia Henryka Batuty nie zakończyła się wraz z usunięciem hasła z Wikipedii. W sieci pojawiło się wiele publikacji na ten temat. I to nie tylko nad Wisłą, ale i za granicą. Hasło "Henryk Batuta" trafiło też ponownie do Wikipedii - tym razem jednak jako "postać fikcyjna stworzona dla mistyfikacji". Batuta stał się sławny.
Sporych rozmiarów artykuł na temat tej mistyfikacji znajdziemy dziś nie tylko w polskiej edycji Wikipedii, ale również angielskiej, a także w 16 innych językach. Hasło "Henryk Batuta" przynosi też 268 tys. odpowiedzi w wyszukiwarce Google.
Wygląda więc na to, że Henryk Batuta świetnie poradził sobie w realiach internatu. I to mimo że nigdy nie istniał...
Czytaj też: Wikipedia może wpływać na wybór kierunków turystycznych. Zdaniem ekonomistów wystarczy dodać kilka akapitów
