- Każdego dnia do oceanów, rzek i jezior trafia tyle plastiku, ile zajęłoby 2000 śmieciarek. Drobne cząstki tworzyw sztucznych są jedzeniu, powietrzu i wodzie - mówił António Guterres, Sekretarz generalny ONZ, w przesłaniu na Światowy Dzień Środowiska.
Od jego wiadomości zaczęła się konferencja w Warszawie, na której przedstawiciele biznesu, nauki i rządu rozmawiali o rozwiązaniach wobec zanieczyszczenia plastikiem, które jest tematem tegorocznego dnia środowiska.
Plastik zjadamy, pijemy i wdychamy
W kampaniach dot. problemu plastikowych odpadów często mówi się o zaśmieceniu krajobrazu czy zagrożeniach dla zwierząt. Do rezygnacji z plastikowych słomek przekonywano, pokazując to, jak zagrażają żółwiom. Ale rosnąca skala zanieczyszczenia jest zagrożeniem także dla człowieka - a do tego nie do końca rozumiemy, co plastik robi z naszymi organizmami.
Dr Paloma Cuchi z biura WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) w Warszawie podczas konferencji zwracała uwagę na wpływ mikroplastiku na zdrowie człowieka, który nie jest całkowicie znany. - Każdego dnia jemy plastik. Co to robi z naszym zdrowiem? Mamy coraz więcej badań dot. plastiku, ale wciąż mało dotyczących zdrowia - mówiła.
Jak wyjaśniła, pierwsza problematyczna kwestia dotyczy tego, co dzieje się z cząstkami mikroplastiku w naszym organizmie. - Czy cząstki mikroplastiku przechodzą przez układ pokarmowy, czy rozpuszczają się i trafiają do krwi i narządów? - mówiła. Jak zauważyła, filtry mogą wychwycić plastik z wody, ale to nie pomaga, kiedy zanieczyszczone jest jedzenie.
Drugie zagrożenie dotyczy tego, czy cząstki plastiku mogą być nośnikiem dla patogenów. Wreszcie potencjalnym zagrożeniem jest wdychanie mikroplastiku. - Polska zdaje sobie sprawę z zanieczyszczenia powietrza. Wdychanie plastiku także może mieć negatywny wpływ na zdrowie - mówiła Cuchi.
Początek walki z zanieczyszczeniem plastikiem
"Obiecującym pierwszym krokiem" na rzecz zatrzymania zanieczyszczenia plastikiem jest, według Guterresa, zgoda państw w ONZ w sprawie prac nad globalnym porozumieniem w tej sprawie. Walka ze zmianami klimatu odbywa się w ramach m.in. Porozumienia paryskiego, przyjętego w 2015 roku, które wyznacza konkretny cel zatrzymania globalnego ocieplenia poniżej 2 stopni wzrostu temperatury. Teraz możliwe jest stworzenie podobnego paktu ws. plastiku.
- Jeśli zaczniemy działać teraz, to do 2040 roku możemy ograniczyć zanieczyszczenie plastikiem o 80 proc. - mówił Guterres. Dzień środowiska obchodzono tuż po tym, jak na przełomie maja i czerwca odbyło się drugie posiedzenie międzyrządowego komitetu (pod egidą ONZ), który pracuje nad globalnym porozumieniem ws. tworzyw sztucznych.
Marcin Białek z departamentu ds. międzynarodowych w Ministerstwie Klimatu relacjonował, że zgodnie z założeniami liczącego prawie 169 państw komitetu, w ciągu dwóch lat ma zostać przygotowane porozumienie dot. walki z zanieczyszczenie plastikiem. Jesienią tego roku zostanie opublikowany pierwszy projekt przyszłego porozumienia. Na razie nie wiadomo, jakie dokładnie będą cele i zobowiązania tego porozumienia.
Sztuczna inteligencja zajmie się mikroplastikiem?
Aleksandra Przegalińska, profesorka Akademii Leona Koźmińskiego, mówiła o potencjalnym znaczeniu sztucznej inteligencji w ochronie środowiska. Jak przyznała, w ostatnich miesiącach mamy "boom na sztuczną inteligencję". Choć te zmiany były wśród ekspertów spodziewane, to jej zdaniem mamy "rewolucję dostępności" do narzędzi takich jak Chat GPT, czyli generatywna sztuczna inteligencja (samodzielnie generująca tekst czy obrazy).
Z jednej strony wskazała na możliwe obciążenie środowiska przez sztuczną inteligencję. Samo tworzenie i funkcjonowanie systemów takich jak Chat GPT może wiązać się z dużym zużyciem energii i śladem węglowym. Są jednak sposoby na to, by te negatywne skutki ograniczyć.
Z drugiej strony sztuczna inteligencja - mówiła Przegalińska - może być wykorzystywana na najróżniejsze sposoby w ochronie środowiska. Wskazała m.in. nowe metody przewidywania suszy czy liczenie śladu węglowego. Potencjalne zastosowania dotyczą też zanieczyszczenia plastikiem, które jest tematem tegorocznego Dnia Środowiska. - Sztuczna inteligencja może służyć np. do detekcji mikroplastiku. Narzędzia do przewidywania mogą pokazywać, jak będzie rozprzestrzeniać się mikroplastik w środowisku - mówiła.
50 lat Światowego Dnia Środowiska
W Polsce święto obchodzone jest w ramach kampanii DlaPlanety.pl organizowanej przez UNEP/GRID-Warszawa, ośrodka realizującego w Polsce misję Programu Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska (UNEP). Dzień środowiska został ustanowiony przez ONZ w 1972 roku na Konferencji Sztokholmskiej, na której powołano także Program ONZ ds. Środowiska.
Święto obchodzono po raz pierwszy rok później, 5 czerwca 1973 roku. Przez 50 lat jest okazją do poruszania i naświetlania najważniejszych wyzwań związanych ze środowiskiem, jak ochrona klimatu, zasoby wodne, zanieczyszczenie, pustynnienie i zrównoważony rozwój.
