Grzegorz Sroczyński: Na czym polega patostreaming?
Paweł Boszko (w necie "Śnierzyn"): Najczęściej na tym, że siedzi kilku kolesi, piją wódkę i robią z tego lajwa.
Lajwa?
Transmitują to na żywo na YouTubie. Piją, przeklinają, a dzieciaki wpłacają donejty i domagają się w zamian dymów.
Dymów?
Grubych akcji. "Niech Kaczor pobije dziś Siwego" - pisze w esemesie jakiś dwunastolatek i zaczyna się zbiórka na ten cel. Jak wpłynie 300 zł, to Siwy - on zdaje się jest murarzem - rzeczywiście dostaje w łeb. Albo: "Wpłacajcie, mordeczki, pieniądze, to rozwalę siekierą ten stół". "Jak wpłacicie 500 zł, to wypiję litra i wejdę na dach". Dzieciaki oglądają taką transmisję i wysyłają esemesy, niektóre kosztują nawet po 30 zł. Rodzice są potem wściekli.
Patostreamerzy - czyli youtuberzy, którzy pokazują na swoich kanałach treści patologiczne - najwięcej zarabiają na dzieciakach. Daniel Magical uzbierał w sumie około 300 tysięcy i kupił sobie mieszkanie. Zasłynął tym, że pobił własną matkę.
Zobacz też: Cykl Gazeta.pl Wywiady Sroczyńskiego
Co zrobił?!
To prawdziwa rodzina, mieszkają w Toruniu. Na ich lajwa trafiłem przypadkowo, bo YouTube nie robił selekcji materiałów na stronie głównej i w sekcji "na czasie" wyświetlała mi się dość nachalnie transmisja Daniela Magicala. Wszedłem i zacząłem się zastanawiać, dlaczego to jest takie popularne: nic się nie dzieje, cisza, spokój, ale nagle rodzina pojawiła się w komplecie przed kamerą i zaczęli robić tak zwany kociołek.
Co?
Wlewają wino, wódkę, piwo do jednego garnka i upijają się do nieprzytomności. Cała rodzina.
Może oni tylko udają? Grają?
Nie. Rzeczywiście się upijają. Było widać, jak ta matka - przepraszam - popuszcza w majtki. Policja u nich była, na dołek ich brała.
I ta matka nie wie, ze syn to transmituje na żywo na YouTubie?
Wie. Skusił ją tym, że zawsze będzie na alkohol i papierosy. Kupił też działkę na wsi, z której też robili transmisje. Tam nawet większe dymy odchodziły, bo sąsiadów nie mieli tak blisko jak w bloku. Raz rzucił w matkę kulą ortopedyczną - nie wiem, czy celował, czy był totalnie pijany - ale wyszedł mu z tego hit, filmik był bardzo popularny. Dostała też raz popielniczką i raz z pięści.
I kto to ogląda?
Już mówiłem. Grupa docelowa to przedział wiekowy 9-14 lat.
Weźmy inną gwiazdę YouTube'a - Rafatusa. "Jak zapłacicie mi 500 zł, to wypróżnię się przy was do miski". No i faktycznie, zrobił kupę w czasie lajwa. Innym razem ustalił cel - pięć tysięcy złotych - za seks ze swoją dziewczyną, Marlenką. Ona była w szoku, nie chciała tego robić, ale widzowie wpłacili te pieniądze w 20 minut. Transmisja została przeniesiona na Show Up i rzeczywiście odbyli stosunek. Wciąż można to obejrzeć na Porn Hubie.
Rafatus najczęściej transmituje, jak się upija, potem jest agresywny.
Ile dzieci to ogląda?
Na żywo? Pięć tysięcy, czasem 20 tysięcy. Ale potem są szoty, które mają ogromne zasięgi.
Szoty?
Krótkie filmiki z najlepszych dymów. Szoty docierają nawet do kilkuset tysięcy dzieciaków. To najczęściej działa tak, że się rozchodzi w szkole w grupie rówieśniczej. "Ty, zoba, zoba, Rafatus niezły dym wczoraj odwalił". I pokazują to sobie na smartfonach.
Kim jest ten Rafatus?
Nikim. Boxdel go stworzył.
Boxdel?
Popularny youtuber, który prowadził coś w rodzaju youtubowych "Wiadomości", czyli pokazywał najlepsze znaleziska z sieci, różne głupie filmiki itp. To miało niezłe branie, więc Boxdel postanowił zbudować własną stajnię do produkowania filmików, żeby mieć na te treści wyłączność. I wypromował między innymi Rafatusa, chłopaka, który nic nie znaczył, miał 20 lat i całymi dniami grał w Tibię.
Tibię?
Taka gra sieciowa, dość odmóżdżająca. Rafatus skończył podstawówkę, gimnazjum chyba przerwał, matka kazała mu iść do pracy, ale on wolał grać w tę Tibię, zaczął też zamieszczać na YouTubie wulgarne filmiki - głównie się na nich upijał - i wtedy właśnie odkrył go Boxdel. I wypromował jego dymy. Na przykład jak bije Marlenkę.
I dzieciaki to oglądają?
Tak, nawet wpłacają pieniądze. Rafatus włącza lajwa na YouTubie i ustawia cel: 500 zł za dym z Marlenką. Jak się uzbiera kasa z esemesów, to Marlenka dostaje plaskacza w twarz.
Udawanego?
Nie. Ona naprawdę potem płacze.
Patostreamerów można podzielić na dwa typy. Pierwszy to ludzie z nizin społecznych, ich lajwy polegają na autoagresji, jeśli komuś robią krzywdę, to głównie sobie i swojej rodzinie. Jak Bystrzak, Kaczor i Siwy pojawiają się w youtubowym show, które też głównie polega na piciu, to nie robią krzywdy osobom postronnym, tylko wyzywają się i biją między sobą.
Drugi typ patostreamerów to klasa średnia, youtuberzy po studiach, bardziej ogarnięci, sprytniejsi - i oni raczej wyśmiewają innych.
Aha.
Na przykład Mahonek wsławił się tym, że wydzwaniał do ogłoszeń na OLX i robił dymy z przypadkowymi ludźmi. "Chcę kupić komputer, który pan wystawił, ale czy będą na nim działać filmy dla dzieci?". "Bajki? Jasne, że tak, komputer jest sprawny". "Nie bajki, tylko filmy pedofilskie". Prowadzi rozmowę w tym stylu, robi z tego człowieka idiotę, a na koniec wymyśla mu od sk…synów. Oczywiście cały czas to transmituje na YouTubie.
Mahonek jest dość inteligentny, wie, co dzieci chcą oglądać i stara się mieć jak najlepsze wyświetlenia. W dodatku dzięki serwisom "Tip nad Donation" patostreamerzy znaleźli sposób, żeby zarabiać pieniądze.
Dlaczego właściwie zajmujesz się tym szambem?
Jest nas cała grupa. Po prostu uważamy, że te treści są szkodliwe. A zaczęło się od tropienia Gurala, który mnie zwyczajnie wkurzył.
Czym?
Na YouTubie jest dużo ludzi, którzy robią lajwy z grania w gry. Czasem na to rzucę okiem, bo lubię grać, a sam już nie mogę, mam za dużo pracy. Kiedyś oglądałem lajwa z gry pewnej youtuberki, nagle wszedł tam patostreamer, zaspamował konto wiadomościami typu "Chciałbym cię ruchnąć", swoim fanom też kazał spamować ten kanał i zgłaszać masowo, że prezentuje nielegalne treści. YouTube tego nie weryfikuje, wystarczy że zgłoszeń jest dużo, więc lajw został zakończony, a youtuberka dostała bana na trzy miesiące. Wściekłem się, bo to była jawna niesprawiedliwość, wszedłem na Wykop.pl i szybko ustaliłem, że ten patostreamer - Gural - jest popularny, liczba jego subskrybentów w pewnym momencie wyniosła aż 300 tysięcy. Gural właśnie tak działa, że transmituje dymy polegające na poniżaniu innych. I tak zawiązała się grupa, która zaczęła go śledzić. Wykopywaliśmy jego stare linki, szoty, nagrywaliśmy jego transmisje na YouTubie, wycinaliśmy najgrubsze akcje, wymienialiśmy się tymi plikami. I w końcu materiały zostały zgłoszone na policję. To go doprowadziło przed oblicze sądu.
Bo?
Przegiął. Zrobił transmisję, jak namawia swoją fankę - trzynastolatkę - żeby się dla niego rozebrała do naga przed komputerem. Ona go dwa razy pyta, czy są tylko we dwoje i czy on nie prowadzi lajwa. On ją zapewnia, że to będzie tylko dla niego. "Rozbierz się, skoro tak bardzo mnie lubisz". I ta dziewczynka się rozebrała, oczywiście on to cały czas transmitował. Dotarliśmy do kogoś, kto napisał w necie, że zna tę trzynastolatkę, obdzwoniłem szkoły w tym mieście, w końcu rozpoznała ją dyrektorka jednej z podstawówek i zawiadomiła policję. Gural został aresztowany. "Nakłanianie nieletniej do obnażania się".
To było straszne… On dwa razy jej obiecywał, że to rozmowa tylko między nimi.
Dlaczego to zrobił?
Dla fejmu.
Pedofil?
Nie. To dwudziestolatek, który został ukształtowany przez nadmiar bodźców z gier. Patostreamerzy w wieku nastoletnim zwykle grali godzinami w gry, zamykali się w domach przed komputerami, nie rozwinęli się emocjonalnie i zostali na poziomie 13-latka. Więc w sieci potrafią zagadać tylko do trzynastolatków. Obejrzałem sobie kiedyś konto Gurala na Steamie, on w wieku 21 lat miał wyrobionych ponad pięć tysięcy godzin w jedną grę! To daje 3-4 godziny dziennie, a pewnie grał też w inne rzeczy. Chłopak zaczął dojrzewać, cały czas przed komputerem, nie miał kontaktu z dziewczynami, więc teraz nie potrafi z nimi rozmawiać, nadal stosuje odzywki takiego 13-14 latka. Starsze dziewczyny go odrzucają, on ich nie rozumie.
Grupą docelową Gurala są dzieci w wieku 9-14 lat. On im oferuje pośmianie się z kogoś i jego dymy dlatego są tak trafione, bo on ma umysłowość swoich odbiorców. Podczas lajwa wchodzi na Ome.tv - to jeden z serwisów, gdzie można na żywo porozmawiać z nieznajomymi i kogoś poznać - zaczepia przypadkową osobę i zaczyna ją wyśmiewać albo jej wymyślać. Raz starszego człowieka 70-latka zwyzywał od pedofili. A dzieciaki się śmieją i donejtują to.
Ale dlaczego to się komuś podoba?
Nigdy nie byłeś dwunastolatkiem? Wtedy śmieszą żarty o "ruchaniu", pierdzeniu, śmieszy wyśmiewanie innych. "Zoba, zoba, stara Magicala tak się schlała, że zasrała wersalkę". I jednocześnie to są dla tych dzieciaków idole. Naprawdę idole.
Gural tak jak inni patostreamerzy zaczynał od pokazywania gier. Ale te lajwy nie były zbyt popularne, bo są inni, którzy grają profesjonalnie. Jeśli taki chłopak, który nie ma nic do zaoferowania, chce zostać gwiazdą YouTube'a, no to jak zacznie odpierdzielać jakieś głupoty, to dzieciaki patrzą coraz chętniej. Gural dla tych dzieci robił specjalne pokazy, zamówił sztuczną trawę, kupił namiot, kupił sztuczne grzyby, udawał że zbiera grzyby w swoim mieszkaniu, udawał sarnę, beczał, meczał, dzieciom to się bardzo podobało, na żywo 10 tysięcy ludzi to oglądało, i w pewnym momencie Gural mówi jakiejś youtuberce, że chciałby ją przelecieć na różne sposoby. Dla dzieciaków to był szok, zaczęli to wszyscy komentować, wysyłać sobie szoty, zrobił się szum. Tak się zostaje na YouTubie gwiazdą.
Patostreamerzy robią krzywdę dzieciom. Ta dziewczynka, którą Gural namówił do rozebrania się, nie miała życia. Bartosz Żurawicz, dziennikarz TVN, opowiadał mi, że ona musiała zmienić szkołę, bo była ciągle wyszydzana.
Masz swój "ulubiony" najgorszy filmik?
Może nie jest taki najgorszy - bo nikomu nie dzieje się na nim krzywda - ale mnie dość zaszokowało, jak Jaca zebrał siedem tysięcy złotych w 15 minut.
Jaca?
Jaca to konkubent matki Daniela Magicala. Pracuje gdzieś po budowach, wyrzucili go z pracy za pijaństwo, przyszedł zaprawiony do domu. I wtedy Daniel Magical zaapelował do widzów: dajcie mu trochę pieniędzy, dopóki nie znajdzie pracy. Widzowie mu wpłacili siedem tysięcy złotych w donejtach. W ten sposób dzieci się uczą, że każdy może zarabiać kasę na YouTubie, wystarczy po pijanemu się pokazać.
Dzisiejsze dzieciaki chcą być youtuberami. Już nikt ci nie powie, że chce być kosmonautą, policjantem.
Z badań wynika, że aż 37 proc. nastolatków oglądało patotreści. Dużo.
Tak. Wystarczy że jedna osoba w klasie to ogląda, potem pokazuje szota i to się błyskawicznie rozchodzi. Im bardziej coś kontrowersyjne, tym bardziej dzieciaki do tego lgną. Na szczęście większość dzieci z tego wyrasta. Syn kolegi mi powiedział: "Dziś widzę, że to głupie, ale dwa lata temu mnie interesowało".
Grupa docelowa 9-14 lat to żyła złota. Oni płacą esemesami z telefonów rodziców i za wszelką cenę chcą się wyróżnić, chcą być widoczni. Im więcej zapłacisz w trakcie lajwa, tym twoja esemesowa wypowiedź będzie bardziej pokazywana. Albo Iwona to głośno przeczyta, jeśli odpowiednio drogiego esemesa wyślesz.
Iwona?
Syntezator mowy Iwona. Jeśli wyślesz esemes za 30 zł, to w czasie lajwa pojawia się sygnał dźwiękowy i twoja wiadomość jest odczytywana. Patostreamerzy robią też tzw. nocne czuwanie. Włączają tę Iwonę na pełny regulator, idą spać, ale jak ktoś zapłaci odpowiednio dużo, to Iwona przeczyta wiadomość w środku nocy. Dzieciaki wymyślają coraz głupsze teksty, żeby swoich idoli obudzić. "Aaaaa, ooooo", jakieś syreny strażackie. Taki patostreamer ma nieprzespaną noc, ale rano jest bogatszy o dwa tysiące złotych.
Gural w czasie jednego lajwa nie wyłączał kamery przez 45 dni. Ale miał z tego 15 mln wyświetleń, to się oczywiście przekłada na kasę.
Czy patostreaming to polskie zjawisko?
Nie. Ale nie badałem tego w innych krajach. W Stanach głośna była sprawa 12-letniej Katelyn Davis, która popełniła samobójstwo w trakcie lajwa. Po prostu transmitowała, jak się wiesza. U nas jeszcze czegoś takiego nie było.
Jeszcze?
Bo to zmierza w stronę totalnej patologii. Niejaki Proboszcz w trakcie lajwa rzucił się z butelką na Małysza.
Jak to na Małysza?!
Takie pseudo. To była pierwsza transmitowana na żywo próba zabójstwa. Proboszcz był totalnie pijany, Małysz mu wcześniej powiedział, że jest kapusiem, czy coś w tym stylu, no to tamten zaczął go bić butelką. Rozbił mu ją na głowie, zaczął go dusić. Małysz się jakoś wyswobodził, ale to mogło się skończyć śmiercią.
Tacy właśnie są idole YouTube'a: dzieci mają z nich bekę, a jednocześnie podziwiają, bo teraz to się miesza. Taka osoba jest sławna z najdurniejszego powodu, ale to nieważne, ma milion odtworzeń, dla dzieciaka to coś niesamowitego. Ostatnio u kolegi instalowałem Windowsa, pyta mnie jego 11-letni syn, czy mogę od razu zainstalować programy do streamowania. "A co będziesz streamował? Gierki?". "Nie. Chcę być taki jak Gural".
Co z tym wszystkim robić?
Zgłaszać. Daniel Magical jednak poszedł siedzieć. Gural też miał kłopoty, trafił do aresztu, ciągną się za nim sprawy sądowe. Zwróciliśmy się do Ośrodka Monitorowania Zachowań Rasistowskich - udało im się zablokować kilku yotuberów. Pisaliśmy do placówek oświatowych, żeby zwrócili uwagę na wykorzystywanie dzieci przez patostreamerów. Pokazywaliśmy też patotreści dziennikarzom, dzięki czemu zajęły się tym media.
A YouTube coś zrobił?
Skasował konta Guralowi, Magicalowi, Rafoniksowi, a oni zakładali nowe. To nie zniknie. Z tego są kliki.
Nie ma patotreści bez przeklinania. Serwis Twitch kojarzysz? Tam nie możesz przekląć, bo zostaniesz zablokowany. I jakoś algorytmy dają sobie radę z wyłapywaniem wulgaryzmów. Jeśli twój smartfon może zamienić mowę na tekst, to algorytm YouTube'a mógłby w polskiej wersji wyłapywać słowa na ch i k, a potem blokować kanał automatycznie.
To dlaczego tego nie robią?
Już mówiłem - kliki i zyski z reklam.
Patostreamerom przede wszystkim trzeba zablokować możliwość ściągania od dzieci pieniędzy. No ale zaraz pojawia się tłumaczenie, że serwisy tip-and-donation to firmy zewnętrzne, wolny rynek, nie można w to ingerować.
A YouTube mógłby to ukrócić?
Jasne. Teraz pozwala tym serwisom podpiąć swoje algorytmy, wtedy to ze sobą działa. Dzieciak klika w trakcie lajwa na YouTube na dole ikonkę i mu się wyświetlają możliwości płacenia.
Zawsze można czekać, aż coś się wydarzy. Jakiś nastolatek się powiesi albo ktoś kogoś w trakcie lajwa zabije. Wtedy firma wprowadzi nowe procedury, bo przecież jest "odpowiedzialna społecznie".
***Pawłem Boszko "Śnierzyn" - informatyk, serwisant komputerów i pogromca patostreamerów
