Najbliższe zaćmienie Słońca będzie widoczne z Polski już 25 października 2022 roku. W całym kraju będziemy mogli obserwować stosunkowo głęboko przysłoniętą tarczę naszej gwiazdy, a zjawisko będzie widoczne o dogodnej porze. Korzystając z okazji warto więc wyjaśnić, jak powstaje zaćmienie Słońca.
Zaćmienie Słońca 2022
Mechanizm powstawania zaćmień Słońca jest bardzo prosty do wyjaśnienia i jest identyczny, jak w przypadku tranzytów (częściowe i obrączkowe zaćmienia Słońca to również rodzaje tranzytów). Bliższe Ziemi ciało niebieskie ustawia się wtedy w jednej linii z naszą planetą i innym, odległym ciałem, częściowo zasłaniając je. W przypadku zaćmienia Słońca to Księżyc przysłania nam widok naszej gwiazdy.
Ze względu na kątowe rozmiary Księżyca i Słońca na niebie, które są niemal identyczne, nasz naturalny satelita zasłania pewną część (zaćmienie częściowe) lub całą tarczę słoneczną (zaćmienie całkowite). W czasie zaćmienia częściowego możemy więc obserwować tylko niewielką cześć Słońca. Gigantyczna różnica w jasności naszej gwiazdy i nieoświetlonej części Księżyca sprawia z kolei, że ta druga wydaje się być całkowicie czarna (w rzeczywistości jest w niewielkim stopniu oświetlana przez światło słoneczne odbite od Ziemi).
Ilustracja pokazująca powstawanie zjawiska zaćmienia Słońca fot. Sagredo / wikimedia / domena publiczna
Tak właśnie będzie 25 października br., gdy Księżyc (podczas obserwacji prowadzonych z Polski) zakryje od ok. 32 proc. (na południowym zachodzie) do ok. 46 proc. (na północnym wschodzie kraju) tarczy Słońca. W innych miejscach na naszej planecie będzie można obserwować Słońce zakryte nawet w 82 proc. Więcej na ten temat pisaliśmy w poniższym artykule:
Na całkowite zaćmienie Słońca w Polsce trochę "poczekamy"
Dokładne terminy występowania zaćmień Słońca dla konkretnych miejsc na Ziemi są wyliczane z niemal stuprocentową pewnością na wiele (nawet tysiące) lat do przodu. I tak najbliższe częściowe zaćmienia naszej gwiazdy (pomijając to z października br.) będą widoczne z Polski w marcu 2025 roku (będzie to niestety wyjątkowo płytkie zaćmienie) i sierpniu 2026 roku (maksimum wystąpi po zachodzie Słońca), a najbliższe dogodne do obserwacji w sierpniu 2027 roku.
Najbliższe zaćmienia obrączkowe widoczne z Polski wystąpią w lipcu 2075 i 2093 roku, a całkowite dopiero w październiku 2135 roku. Poprzednie było widoczne nad Wisłą ponad 68 lat temu. Aby zobaczyć jeszcze całkowite zaćmienie w swoim życiu, trzeba będzie zatem wyjechać z Polski. Najszybciej i najłatwiej zobaczymy je dopiero 12 sierpnia 2026 roku z Reykjavíku i niektórych miast w Hiszpanii (np. Santander). Poprzednie zaćmienie całkowite było widoczne w Europie kontynentalnej (m.in. na południu Niemiec czy Rumunii) w 1999 roku.
![Zaćmienie Słońca. Na tle gwiazdy stacja ISS. Nieziemskie widoki [ZDJĘCIA]](https://bi.im-g.pl/im/49/ed/19/z27185737II,Zacmienie-Slonca--Na-tle-gwiazdy-stacja-ISS--Niezi.jpg)
Dlaczego zaćmienia Słońca występują tak rzadko?
Dlaczego jednak zaćmienia Słońca zdarzają się tak rzadko? Paradoksalnie zjawisko to występuje stosunkowo często, bo od dwóch do pięciu razy w roku (z czego maksymalnie dwa są całkowite). Problem w tym, że pas cienia całkowitego (rzucanego przez Księżyc) jest bardzo wąski. Trzeba więc znaleźć się dokładnie w miejscu, przez które będzie przechodzić cień całkowity, aby zobaczyć całą tarczę Słońca zasłoniętą przez Księżyc.
Cień Księżyca widoczny z orbity podczas całkowitego zaćmienia Słońca na Ziemi - 2006 rok fot. NASA / domena publiczna
W miejscach blisko pasa zaćmienia Księżyc rzuca półcień i możemy zobaczyć zaćmienie częściowe. 25 października br. cień naszego naturalnego satelity nie "trafi" w Ziemię (będzie wysunięty zbyt daleko na północ), dlatego - we wszystkich rejonach, w których zaćmienie wystąpi - będzie ono widoczne jako częściowe.
Poza tym mamy jeszcze dwa inne rodzaje zaćmień - obrączkowe i hybrydowe. Oba występują dlatego, że rozmiary kątowe Słońca i Księżyca na niebie w minimalnym stopniu się zmieniają. Orbity Księżyca wokół Ziemi i Ziemi wokół Słońca są nieco eliptyczne, dlatego gdy Księżyc jest bliżej Ziemi może zajść zaćmienie całkowite, a gdy dalej obrączkowe. Wtedy tarcza Księżyca nie zasłania całkowicie tarczy Słońca na niebie i nasz gwiazd ma kształt pierścienia.
Zaćmienia hybrydowe są zdecydowanie najrzadziej spotykane. Występują tylko wtedy, gdy w centralnej części pasa zaćmienia rozmiary kątowe Księżyca pozwalają jeszcze na zakrycie Słońca, ale na krawędzi pasa widoczne jest zaćmienie obrączkowe, bo Księżyc jest minimalnie dalej od obserwatora. Zaćmienia hybrydowe występują, gdy cień naszego satelity nie pada centralnie na naszą planetę, a jedynie o nią zahacza.
Na koniec ważna uwaga - nigdy nie próbujmy obserwować zaćmienia Słońca bezpośrednio. Oglądanie naszej gwiazdy gołym okiem jest niebezpieczne dla wzroku, a spoglądanie na nie przez lornetkę lub teleskop może spowodować trwałe uszkodzenie, lub utratę wzroku. Obserwacje można prowadzić tylko przy użyciu odpowiednich folii słonecznych. Więcej na ten temat napiszemy w osobnym tekście.
Więcej o zaćmieniu Słońca 25 października 2022 przeczytasz na Gazeta.pl
