Dominik Szczepański

Miasto zniszczone przez tsunami, miasto zasypane przez piasek - to opowieści sprzed wieków, które podczas wędrówki wzdłuż Bałtyku usłyszał Mateusz Waligóra. Ale są też nowe problemy - nasze morze jest przełowione.

Jak to możliwe, że wysyłamy łazika na Marsa, a nie wiemy, co ginie w bałtyckich sieciach? - Sytuacja jest dramatyczna. Przełowienie bałtyckich ryb sankcjonują kolejni ministrowie. Robią to wbrew przepisom wspólnej polityki rybołówstwa i pomijając rady naukowców - mówi Justyna Zajchowska, starsza specjalistka ds. ochrony ekosystemów morskich w WWF Polska.

- Dno Bałtyku to płaska pustynia. Nie ma skał, ani raf. Gdy kiedyś nurkowało się na stojących tam wrakach, pływało się obok ławic dorszy. Dziś jest ich już niewiele. Dorsze znikają na naszych oczach - mówi Marcin Jamkowski, który od ponad 20 lat nurkuje w Bałtyku.

Pierwsze dni wyprawy i pierwsze wnioski - podróżnik Mateusz Waligóra idzie wzdłuż Bałtyku, a jego marsz jest pretekstem do postawienia pytań o przyszłość polskiego morza.

Podróżnik Mateusz Waligóra rozpoczął marsz wzdłuż polskiego wybrzeża Morza Bałtyckiego. Gazeta.pl jest patronem jego wyprawy. Co tydzień będziemy relacjonować jej postępy, a także publikować rozmowy dotyczące przyszłości i przeszłości naszego morza.

- Często nie zastanawiamy się, jakie konsekwencje będą miały nasze decyzje za kilkadziesiąt lat. Tak jest z Bałtykiem, w którego głębinach drzemie dziś tykająca bomba - mówi Mateusz Waligóra, który rozpoczął marsz wzdłuż polskiego wybrzeża.

- Nie trzeba jechać na drugi koniec świata, żeby przeżyć przygodę - mówi Mateusz Waligóra, który pokonał pieszo niemal 1200 km wzdłuż najdłuższej polskiej rzeki. - Martwi mnie wiele rzeczy związanych z przyszłością Wisły: nasza ignorancja, to, że odwróciliśmy się od niej plecami. I o tym będzie książka, którą piszemy z Dominikiem Szczepańskim: o przygodzie i lęku, ale i nadziei, którą często znajdowałem w spotkaniu z drugim człowiekiem - dodaje.

Przestawienie się z dalekich podróży na te lokalne będzie sitem: pandemia oddzieli podróżujących z pasji od tych, którzy zaczęli to robić, bo było modne, tanie, efektowne i łatwe w organizacji - mówi Mateusz Waligóra, który w sobotę ukończy "Szlak Wisły".

W ciągu ostatnich 50 lat na świecie, a przede wszystkim w Europie, dramatycznie spadła populacja ryb wędrownych. W Polsce jedną z przyczyn możemy wskazać palcem - to elektrownia wodna we Włocławku.

Mateusz Waligóra przeszedł już ponad 700 km wzdłuż Wisły. Po drodze spotkał wędkarza, który złowił dwumetrowego suma. A także 98-letnią warszawiankę, która opowiedziała mu niezwykłe historie o najdłuższej polskiej rzece.

- Kaskadyzacja, tor wodny łączący Morze Czarne z Bałtykiem, kanał łączący Wisłę z Bugiem - to absolutne mrzonki. Jeśli ktoś się uprze, to wyda olbrzymie pieniądze, zniszczy środowisko, a korzyści z tego nie będzie - mówi dr Grzegorz Rąkowski, biolog i krajoznawca, ekspert związany z Instytutem Ochrony Środowiska - Państwowym Instytutem Badawczym.

- Szwedzi wywozili wszystko. Klejnoty, biżuterie, cenne metale, stroje, sztućce, talerze, łóżka, nieprawdopodobną liczbę książek. Jak się okazało, wywozili też elementy architektoniczne! Cięli na części całe pałace. Ale nie wszystko dopłynęło do Bałtyku - mówią Marcin Jamkowski i dr hab. Hubert Kowalski

Port w Sandomierzu powstał, zanim Krzysztof Kolumb wyruszył w swoją legendarną podróż. Stoi w nim jedyny na świecie dubas. Ale już kawałek dalej - w Annopolu - nie da się Wisłą pływać. Czego jeszcze Mateusz Waligóra dowiedział się na "Szlaku Wisły"?

Mateusz Waligóra idzie wzdłuż najdłużej polskiej rzeki i zadaje pytania o jej losy. Jak relacjonuje, spotykani po drodze ludzie zauważają, że z klimatem dzieje się coś niepokojącego. Narzekają na zbiory, zauważają, że opady deszczu są rzadsze, ale bardziej intensywne. Tutaj podsumowanie 1/3 jego wyprawy szlakiem najdłuższej polskiej rzeki.

- Kiedyś jeździłem na konwencje klimatyczne, ale już tego nie robię. Uważam, że to czysta propaganda, która nie daje żadnych konkretnych wyników. Cele są zawsze bardzo ambitne, ale nikt ich nie realizuje. Kończy się na gadaninie - mówi nestor polskiej klimatologii, prof. dr hab. Maciej Sadowski, ekspert Instytutu Ochrony Środowiska - Państwowego Instytutu Badawczego.

Ślimaki, zaskrońce, sarny, dzięcioły trójpalczaste. Stare wanny, drzwi, panele, rozklekotane wersalki. Trwa wyprawa "Szlak Wisły". Jak zmienia się najdłuższa rzeka w Polsce?

Opony, muszle klozetowe, wersalki, tajemnicza walizka i pluszowy miś. Czy przeciętnego Polaka obchodzi, co leży w krzakach? Odpowiada Anna Jaklewicz, która od kilkunastu miesięcy sprząta Polskę w ramach akcji "Książka za worek śmieci".

- Pod względem zasobów wodnych Polska jest w ogonie Europy. Nic z tym nie zrobimy, bo się nie da. Możemy za to lepiej wykorzystać to, co mamy. A musimy, bo przed nami coraz więcej powodzi i susz - mówi Michał Marcinkowski z Instytutu Ochrony Środowiska - Państwowego Instytutu Badawczego.

Mimo destrukcyjnej działalności człowieka wciąż jest najdzikszą dużą rzeką Europy i najdłuższym korytarzem ekologicznym w naszym kraju. Ale czy Wisła będzie taka za kilkadziesiąt lat?